Sina Alex at Feliza Viray…nagsimula sa Banana Cue, ngayon may packed meals na

SINA ALEX AT FELIZA VIRAY…NAGSIMULA SA BANANA CUE

NGAYON MAY PACKED MEALS NA

Ni Apolinario Villalobos

 

Sa tagal ng panahon na pagtayming kong makausap ang suki kong kinakainan ng sinangag at tuyo sa Baclaran, natiyempuhan ko rin siya isang umaga dahil maaga akong dumaan sa kanyang puwesto. Kariton lang ang gamit ni Alex sa pagtinda ng mga “packed meals” – kumbinasyon ng sinangag at mga ulam na piniritong itlog, tuyo, tortang talong, piniritong isda, at hot dog. Dahil inaalalayan na siya ng dalawang lalaking anak, mayroon na rin siyang binebentang kape at tsitserya.

 

Mahigit isang dekada nang street food vendor si Alex na nang magsimula ay katulong ang asawang si Feliza (Alcober) dahil maliliit pa noon ang kanilang mga anak. Nagsimula sila sa iilang pirasong banana cue, hanggang maisipan nilang magtinda ng mga pang-almusal na pagkain kaya sinimulan nilang magluto rin ng “sinangag-on-the-spot” sa isang maliit na kawali, piniritong tuyo, hotdog at itlog  na pinagkasyang ilatag sa maliit na karitong may butas para sa kalan na de-gaas (kerosene). Sa ganoong kalagayan ko sila unang nakita kaya bumilib ako sa pagtutulungan nilang mag-asawa at tiyaga.  Noon pa man ay pinag-aagawan na ng mga empleyado ng mga tindahan sa bahaging yon ng Baclaran ang mga niluto nilang pang-almusal na ang iba ay pinababalot upang maging tanghalian dahil bago mag-alas diyes ay ubos na ang paninda nila. Upang hindi masayang ang panahon, sa hapon ay banana cue naman ang binibenta nila.

 

Nang makita ko uli si Alex makalipas ang ilang taon ay malaki na ang kariton at nadagdagan na rin ang mga ulam dahil sa pagdami na rin ng mga suki. Pinapakita kasi niya ang pagluto ng mga pagkain “on the spot” mismo para walang duda na talagang malinis ang mga ito. Hindi ko siya matiyempuhang makausap dahil sa dami ng mga kostumer niya kaya natuwa ako nang isang umaga ay makakuha ako ng tiyempo kung kaylan ay ang dalawa niyang mga lalaking anak ang umaalalay sa kanya. Tulad ng mag-asawa ay palangiti rin ang kanilang mga anak kaya nakakahatak sila ng mga kostumer.

 

Napagtapos na nina Alex at Feliza si JC sa kolehiyo at ang isa ay magtatapos na rin. Ang iba pa ay nasa high school….at ang lahat ng gastusin ay galing sa maliit nilang negosyo. Isang halimbawa ang mag-asawa sa pagpapatunay na kung ang isang taong masigasig, matiyaga at marunong humawak ng pera ay talagang may mararating

.

Ms. Bernardita S. Paclibar and Ms. Nenita P. Bernardo…my beloved cousins, my strict teachers

Ms. Bernardita S. Paclibar and Ms. Nenita P. Bernardo

…my beloved cousins, my strict teachers

By Apolinario Villalobos

 

 

Looking back to the days when I was young, I fondly recall my cousins who have been part of my growing up. One was “Ms. Paclibar”, a cousin who was also my teacher in Grade Three, and who was known for her strictness. She was fair, as inside the classroom, I was treated as just one of her pupils. I also experienced spanking and ear-pinching. But every time I visited my “lola” Sayong, their mother, she would offer me fruits from their yard, especially, ripe guavas. If none has been picked on that day, she would tell her younger sister, Heidi (but I fondly called “Lily) to pick some for me.

 

She chose to stay single till the day she died, as were most of the teachers of the past years. It was a most appropriate decision because when their parents were ageing, she contributed a lot in caring for them. When I was in college, I recalled her hair to have changed color from brownish black into cloudy white, but fitted her mestiza features. That was also the time that she began calling me by my nickname, while I called her “nang Deting”,  as when I was in elementary she would call me in school by my family name. I failed to attend her wake and funeral as I was out of the country when the news of her demise reached me.

 

In college, a cousin was also one of my teachers, “Ms. Bernardo”. She handled our science subjects. A University of the Philippines graduate (BS Pharmacy), she was supposed to be a pharmacist by profession. But after a short stint in such field, she chose to stay put in our town and teach in the only Catholic school, the Notre Dame. Practically, she was among the pioneers of the school together with the Canzanas, Jamorabons, Romeros, Josefina Lechonsito, and, Mr. Nicolo who later became principal of the Tacurong Pilot School.

 

As a science teacher she was in-charge of the school “laboratory” with its donated few microscopes, few boxes of thin crystal slides, preserved insect specimen in jars of formalin, and science reference books. It was in that sparsely –furnished room where I saw my first amoeba and other flagellates, cross section of leaves and stems, and microbes in a drop of water from a canal. What took root in my memory was her admonishment of the whole class for the failure of one or two classmates , with a clear reminder that no one can help us but ourselves in order to have passing grades. Being a perfectionist, she expected all of us to pass, and eventually, graduate. We shared the same idea that the school and books can help but intellect is innate in all of us, hence, we become what we are by our own doing…which made me proud of her and our parochial school with its sparsely furnished library.

 

She exuded sophistication in her tailored dresses, mostly cotton, as she gracefully walked her way from their house to the school and her being slender helped a lot in radiating such image. Her seemingly eternally coiffed hair also added to her classiness.

 

Their father was our clan’s “Tata” who contributed a lot in making our town what it is today, a flourishing city, as he was a long-termer Vice-Mayor. When he finally succumbed to complications which forced him to stay home, my cousin and teacher whom we fondly call “nene Nita” stayed by his side, until a full-time caregiver was hired.

 

Today, at an advanced age of almost eighty, “nene Nita” lives at their ancestral house with her youngest sister, Judith, while the younger brother, Nonito, lives not far from them.

 

Both the Paclibars and Bernardos are among the pioneer families of Tacurong City. But, to my two strict teachers…and beloved cousins, my recognition is more than their being members of the prominent pioneer families of our place. They are among those to whom I owe much of what I am today.

Anna…ang eleganteng food vendor sa Roxas Boulevard (Manila)

Anna…ang eleganteng food vendor sa Roxas Boulevard

Ni Apolinario Villalobos

 

 

Masasabi kong elegante si Anna dahil sa sinasabi sa Ingles na “regal bearing” niya habang nagtitinda ng kape, kendi, at mumurahing sandwich sa isang bahagi ng Roxas Boulevard. Lalo akong nagulat nang walang pangingimi niyang sabihin na ang inabot niya ay Grade One. Hindi na siya nakapagpatuloy ng pag-aaral dahil tumulong siya sa kanyang mga magulang. Isa siyang Tausug, taga-Jolo at ang asawa naman niya ay isang Samal na nagtatrabaho bilang part-time security guard, ibig sabihin, ay “on standby” para magrelyibo o pumalit sa umabsent o aabsent na guwardiya. Lumalabas ang likas na talino ni Anna sa mga sinasabi niya habang nag-usap kami.

 

Una ko siyang napansin nang lumapit siya sa ilang bikers na nagpapahinga at omorder sa kanya ng sigarilyo. Lalong napaaliwalas ng hindi nawawalang ngiti ang likas niyang ganda na pilit lumulutang kahit pinapawisan siya. Kapansin-pansin ang maraming bikers na nagpapahinga at may isang umamin na matagal na nilang suki si Anna sa kabila ng kakaunti nitong paninda dahil mabait daw. Ikinuwento ni Anna na ang ginagamit niyang maliit na kariton ay regalo sa kanya ng isa niyang suking biker.

 

Dahil ang pinag-usapan namin ay tungkol sa buhay-buhay, ini-share niya na sa kabila ng maliit nilang kita, ay napapag-aral pa nilang mag-asa ang dalawa nilang anak…isa sa college at isa sa high school, samantalang ang panganay nila ay may sarili nang pamilya. Nakatulong ng malaki ang mura nilang upa sa bahay kasama ang kuryente at tubig, sa halagang Php2,500, dahil mabait daw ang may-ari. Sa San Andres Bukid sila nakatira na mararating sa loob ng ilang oras na lakaran mula sa Roxas Boulevard. Hindi din daw maiiwasang magalaw niya ang bahagi ng puhunan niya upang magamit kung may emergency, subalit kahit kaunti lang ang paninda ay pinipilit niyang pumunta sa Roxas Boulevard upang magtinda tulad nang Linggong yon nang mag-usap kami.

 

Sa mga Muslim Filipino, ang mga Tausug, tulad ng mga Maranao ay kilala bilang mangangalakal. Sila yong mga dumadayo sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas na karamihan ay nagtitinda sa palengke at bangketa kahit kakaunti ang kalakal. Mapapansin din na kahit sa iisang bilao lang nakalatag ang mga paninda, ang nagtitinda ay maayos ang bihis. Sa murang edad sila ay sinasanay na sa ganitong uri ng pagkikitaan kaya may mapapansing mga tin-edyer pa lang ay may mga sarili nang puwesto. Matiyaga sila kahit ang kinikita sa maghapon ay barya-barya. Ayon na rin kay Anna, ang gusto nila ay kumita ng maayos upang magkaroon ng tahimik na pamumuhay, dahil ayaw nila ng gulo kaya sila pumunta sa Maynila.

The Legacy of Rick Paloma…or Tatang for the PAL Family

The Legacy of Rick Paloma

…or Tatang for the PAL Family

By Apolinario Villalobos

 

 

To say goodbye to a beloved

Is hard enough, how much more

If that beloved has impressed

In our heart everything

That he can impart

Just so, in this world, we can later

Be at our best

As we do our part.

 

He tried his best right from the start

Earning his keeps by honest toil

Firm determination and bold foresight

To be where he would be someday

And he did not fail

As all of us can now say.

 

He will always be a part of our memory –

An inspiration that shall guide us

For what he has left for us to keep

Is a legacy that shall guide us along

While we tread the road towards our destiny.

 

Let us thank him, this man Ric or Ricky to some

But Tatang to most of us who have known him

As a big brother and a doting father;

He whom we see as the perfectionist

He who wants nothing but the best

Making us realize later

That what he really wanted was for us to learn

Though the hard way,

… and that, friends, is his legacy.

 

 

 

Isang Kending Hinati, at iba pang Kuwento

Isang Kending Hinati, at iba pang Kuwento

Ni Apolinario Villalobos

 

Malaking bagay ang pag-uusap kung minsan ng magkakaibigan upang sumariwa ng mga nakaraan. Nangyari ito nang magkita kami nina Del Merano, mag-asawang Mona at Reuben Pecson na isinama ang tinuturing kong “miracle baby” nila noon, at ngayon ay binata na, si JR. Ibinuntis ni Mona si JR nang panahong mayroon siyang malaking cyst sa sinapupunan, subalit sa awa ng Diyos, nakaraos siya sa pagbuo nito hanggang maipanganak bilang isang malusog na sanggol. Ngayon si JR ay isa nang piloto. Pananalig sa Diyos ang naging kasangkapan ni Mona sa pagkakaroon ng isang matagumpay na ngayong anak na Piloto.

 

Sa mga kuwentuhan namin, lumabas ang pinakatago-tago sigurong kuwento ni Del tungkol sa kending hinahati pa niya upang magkasya sa maghapon niyang pagsi-sales call noong kami ay nagtatrabaho pa sa Philippine Airlines (PAL). Isa si Del sa mga pinagkakatiwalaang Account Officers ng PAL. At, dahil sa kanyang pagka-single mom, tipid na tipid ang ganyang gastos. Nagulat daw ang kasama naming kasabay niya sa pag-sales call nang ilabas niya ang kalahati ng isang kendi at isinubo bilang miryenda. Ang natirang kalahati ay kanyang itinabi para sa hapon naman.

 

Ikinuwento rin niya na sa pagpipilit na makapasok sa PAL ay halos nanikluhod sa nagbibigay ng typing test na bigyan siya ng ilang pagkakataon na umabot sa pang-apat hanggang abutin niya ang standard na bilis sa pagmamanikilya. Mangiyak –ngiyak siya nang makalusot sa test. Ang unang trabaho niya ay sa Accounting Office subalit napansin siya ng namumuno ng Internationals Sales Department na si Manny Relova, kaya on the spot ay sinabihan siyang mag-report sa opisina nito upang mag-issue ng mga tiket na pang-international. Dumaan siya sa masusing pag-aaral ng iba’t ibang pamasahe sa eroplano, kasama na ang sa iba pang airlines. Dahil sa kagalingan niya, mabilis ang kanyang promotion hanggang sa ma-assign sa iba’t ibang international station bilang District Sales Manager.

 

Naalala ko noon ang kuwento niya nang ma-assign sa San Franciso (USA). Ang tinirhan niya ay walang kagamit-gamit kaya sa sahig siya natutulog nang kung ilang araw. Kahit bago sa America ay malakas ang loob sa paglibot kaya sandali lang ay dumami na ang kanyang kontak at mga kaibigan na nakatulong ng malaki sa kanya bilang District Sales Manager.

 

Nag-resign siya nang bilhin ng San Miguel ang PAL, subalit nang bilhin uli ito ni Lucio Tan ay inimbita siyang bumalik na malugod naman niyang tinanggap dahil iba daw na challenge ang nararamdaman niya bilang kawani ng nasabing airline. Iniwan niya ang isang managerial job at ang malaking suweldo mula dito. Bumalik siya sa kumpanyang nagbigay sa kanya ng magandang pagkakataon upang mabago ang kanyang buhay, lalo pa at siya ay single mom. Ipinakita ni Del na ang pagtanaw ng utang na loob ay nakakagaan ng damdamin. Ngayon si Del ay District Sales Manager na uli ng San Franciso (USA).

 

Beverly Padua: Nakakabilib dahil Nakakabenta sa Internet kahit Cellphone lang ang Gamit

Beverly Padua: Nakakabilib Dahil Nakakabenta sa Internet

Kahit Cellphone lang ang Gamit

Ni Apolinario Villalobos

 

Meet Beverly or Bevs na nakakapagbenta sa internet kahit walang laptop, i-Pad o desktop computer dahil ang gamit lang ay isang simpleng smart phone. Nakakagulat, dahil sa pagkakaalam ko, ang mga on-line sellers ay umaasa sa malalaking computer na kanilang tinututukan sa loob ng 24/7, hangga’t maaari. Nang una kong makita ang shop site niya ay bumilib na ako dahil  sa linis ng pagkagawa, hindi kalat o magulo kaya hindi nakakalito. Ginawa rin pala niya ito gamit lang ang simple niyang cellphone.

 

Panganay siya sa kanilang magkakapatid at ulila na sila sa ina. Ang tatay naman nila ay sakitin kaya silang magkakapatid na kumikita kahit papaano ang nag-aambagan upang makaraos ang pang-araw araw nilang pangangailangan. Kahit madalas silang kapusin sa budget ay dinadaan nila sa matinding pagtitipid ang lahat upang masambot ang kanilang pangangailangan lalo na ang mga gamot ng kanilang tatay.

 

Single mom din siya. Wala siyang hinanakit sa ama ng kanyang anak kahit na ito ay may iba nang pamilya. Kahit sa hinagap ay hindi niya naisip ang maghabol o magalit sa dating asawa, bagkus ay dinadaan na lamang niya sa pagsisikap ang lahat  upang mapalaki nang maayos ang nag-iisang anak na naging inspirasyon niya sa buhay. Sa kabila ng lahat ay hindi natinag ang kanyang malakas na pananalig sa Diyos, at sa halip ay tinutumbasan na lamang niya ng pagpapaubaya, dahil ayon sa kanya, darating din sa tamang panahon ang taong talagang nakalaan para makasama niya habang buhay.

 

Hindi siya nariringgan ng kahit kaunting hinagpis kahit may mga pangangailangan din siya para sa kanyang kalusugan bilang isang diabetic. Ilang beses na rin siyang sinumpong nang matindi dala ng kanyang sakit subalit lahat ay kayang nalampasan, kaya ang ginagawa na lamang niya ay pag-ibayuhin pa ang pag-iingat upang hindi siya atakehin uli.

 

Masidhi ang pananampalataya ni Bevs sa kapangyaarihan ng Diyos dahil ilang beses na rin daw niya itong napatunayan. Noong nakaraang taon kung kaylan patung-patong ang pangangailangan nila sa pera ay saka naman humina ang bentahan, subalit hindi siya nagpakita ng pagkainis, sa halip ay tinanggap na lang ang sa tingin niya ay isang pagsubok. Totoo ang kanyang naramdaman dahil nitong nakaraang mga araw ay nagsunud-sunod naman ang pagpasok ng mga order sa kanya.

 

Kahit ang dapat sana’y kailangan niyang i-Pad lamang upang lumaki kahit bahagya ang screen na kanyang tinututukan ay ipinagkikibit na lamang niya ng balikat. Hindi daw priority ito, kaya bibili na lamang siya kapag may ekstra siyang naipon dahil ang mahalaga ay ang pangangailangan ng kanyang anak, isa pang kapatid na nag-aaral, at amang nangangailangan ng mga gamot.

 

Hindi siya nawawalan ng lakas kahit halos magdamag kung tumutok siya sa cellphone sa paghintay ng papasok na order dahil kapag pinalampas ng kahit ilang minuto lang na hindi nasagot agad, ay lilipat na sa ibang online shopping site ang browser. At, ang sikreto daw niya sa pagkakaroon ng lakas ay ang tiwala sa Diyos na nasa likod lang niya.

 

Magandang halimbawa si Bevs sa mga nagsisikap kahit maraming kakulangan dahil kahit simpleng smart phone lang ang gamit ay kumikita, hindi tulad ng iba na nakikipag-text at tsismisan lang sa mga barkada, ang gusto ay mamahaling cellphone o i-Pad pa, at kung hindi mapagbigyan ay magtatampo sa mga magulang o di kaya ay lalayas, at kung asawa naman ay magdadabog na humahantong kung minsan sa pagpapabaya ng mga obligasyon bilang asawa at ina.

 

(For interested shoppers, please check Princessrobe O’shop and OBe Padua facebook pages.)

 

 

Ang Lumpiang Sariwa ni Flor Enriquez-Francia sa Quiapo

Ang Lumpiang Sariwa ni Flor Enriques-Francia

Sa Quaipo

Ni Apolinario Villalobos

 

Mahigit apatnapung taon nang kilala ang lumpiang sariwa na binebenta ni Flor Enriquez-Francia sa labas ng simbahan ng Quiapo. Subalit ngayon ang nagpatuloy sa pagtinda ay ang kaniyang pamangkin na si Nathaniel. At, kung dati ay sa bilao lang nakalatag ang mga lumpia, ngayon ay nasa kariton na at naka-styro at may balot pang plastic sheet upang masigurong hindi naaalikabukan o madapuan ng langaw.

 

Una kong natikman ang lumpia noong taong 2002 nang umusyuso ako sa selebrasyon ng kapistahan ng Black Nazarene. Si Flor naman ay nakapuwesto sa hindi kalayuang Avenida dahil ipinagbawal muna ang mga sidewalk vendor sa Plaza Miranda. Sa pag-uusap namin, binanggit niyang basta walang okasyon sa labas ng simbahan ng Quiapo, sa Plaza Miranda siya nagtitinda, kaya nang bumalik ako sa Quiapo makaraan ang ilang linggo ay nakita ko nga siya doon at halos hindi magkandaugaga sa pag-asikaso sa kanyang mga suki. Matagal bago ako nakasingit upang bumili ng dalawang pirasong inilagay niya sa maliit na supot na plastic at nilagyan ng sarsa. Mahirap kainin ang lumpia kung nakatayo at hindi nakalagay sa platito o pinggan. Kailangang hawakan ang supot na parang saging at ang ilabas lang ay ang dulo ng lumpia. Pero kapag sanay na ay madali nang gawin ito.

 

Nang dumagsa ang iba pang vendor sa labas ng Quiapo church ay hindi ko na nakita si Flor. Inisip ko na lang na baka umuwi na sa probinsiya o baka nagsawa na sa pagtinda ng lumpia. Subalit nang minsang namili ako sa Villalobos St. ay may nasalubong akong lalaking nagtutulak ng maliit na cart at ang laman ay mga lumpiang naka-styro.  Hindi ko siya pinansin dahil inisip kong katulad lang din siya ng ibang naglalako ng pagkain sa lugar na yon.

 

Sa pagpasok ng huling linggo nitong Disyembre, bumalik ako sa Quiapo kasama ang mga kaibigang balikbayan upang bumili ng mga panalubong nila pagbalik sa America at Canada. Nakita ko uli ang lalaking nagtutulak ng cart na may mga sariwang lumpia. Nagtanong na ako kung inabot niya ang “original” na nagtitinda ng lumpia sa Quiapo. Ikinagulat ko ang kanyang sagot dahil tiyahin pala niya ang tinutukoy kong tindera, at idinagdag pa niya na ang buong pangalan ay Flor Enriquez-Francia. Nasa bahay na lang daw ito at doon niya inihahanda ang mga lumpia na kinakariton naman ni Nathaniel.

 

Halos isang taon din pala bago naitinda uli ang lumpiang gawa ni Flor at ito ay pinangatawanan na ni Nathaniel na umaming maski anong mangyari sa kanyang tiyahin, ay walang problema dahil naituro na sa kanya ang sekreto sa pagtimpla lalo na ng sarsa. Nakakadalawang hakot ng mga lumpia si Nathaniel hanggang dapit-hapon kaya malaking bagay daw para sa kanilang magtiyahin ang kinikita niya lalo pa at nagkaka-edad na rin ito kaya marami na ring pangangailangan.

 

Ang ginawa ni Flor ay isang halimbawa ng pagbuhos ng katapatan sa anumang bagay na ginagawa – walang panloloko, kaya lumpia man, na sa paningin ng iba ay napaka-simple, kung hindi naman masarap ay madaling makakalimutan. Ganyan dapat ang ugali ng tao… bukal sa kalooban ang anumang ginagawa maliit man ito o malaki, pansarili man o nakaka-apekta ng kapwa.

Jaime Mayor…honest “kutsero” of Luneta

Jaime Mayor

…honest kutsero of Luneta

By Apolinario B Villalobos

 

At dawn, from his humble home in Caloocan

He diligently pedals his way to Luneta

The same he does when he goes home at night

But all these he does with unpretentious delight.

 

In Luneta, for years, he worked as kutsero

Guiding his tame horse, he fondly calls Rapido

Both of them braving the rain and searing sun

Even  pangs of hunger as best as they can.

 

A typical Filipino, this guy – Jaime Mayor

For earning honestly, he could not ask for more

With perpetual smile on his sun-burned face

He and Rapido, in Luneta, strollers can’t miss.

 

One day, his honesty was put to a test

When a purse was left behind by a tourist

Whom he pursued just before she was gone

And who was amazed by such an honest man.

 

Tightly he was hugged and praised to heavens

In a language that sounded strange to him

But just the same, these he took in stride

Though, his appreciation, he could not hide.

 

He said, he is proud to be a Filipino

And proud that he lives in a beautiful country

His modest knowledge of English, then…

Is always ended with –

“It’s more fun to be in the Philippines”!

 

(Jaime Mayor is a driver (kutsero) of a horse-driven rig (kalesa) in Luneta (Rizal Park) of Manila. His average daily earning is Php200.00. This is carefully budgeted to suffice for the needs of his wife and four children. One day he drove around the park, four French ladies, one of whom left her purse in the back seat of the rig. After finding it, he took time in looking for the group. The ladies were surprised as they were not aware that one of them left her purse in the rig. The amazed owner of the purse gave him a tight hug. On September 13, 2012, the Rizal Park administration gave him a plaque of appreciation.

 

After three years, I finally met Jaime Mayor. On December 27, 2015, a Sunday, while I was gathering materials for blogging, I happened to talk to a rig driver if he knew Mr. Mayor. He nonchalantly pointed to the rig that just passed by. I practically ran after the rig up to its unloading station where he obliged some photo opportunities.

 

Mr. Mayor is among the rig drivers of Castillan Carriage and Tour Sevices which is based at Fort Santiago. According to Mr. Herson Magtalas, Checker/Operations Coordinator of the said agency, despite the popularity of Mr. Mayor, he remained humble as the nationwide recognition given him did not affect him a bit. He is still the same guy whom they knew – unassuming, hardworking and a man of few words. Mr. Magtalas added that the former Department of Tourism, Mr. Gordon gave him profuse praises, and the same recognition was followed by other government officials. He was also given a spot in a commercial, the earning from which helped his family a lot.)

 

Elena Constantino: Vendor sa Luneta

Elena Constantino: Vendor sa Luneta

Ni Apolinario Villalobos

 

Nasumpungan ko ang puwesto ni Aling Elena (Constantino) isang umagang naglibot ako sa Luneta upang makita ang mga pagbabago. Madaling araw pa lang ay naglibot na ako kaya natiyempuhan ko ang mga grupo ng nagsu-zumba. Hindi lang pala isang grupo ang nagsu-zumba, kundi lima. Nandoon pa rin ang grupo ng mga Intsik na na nagta-tai chi, at ang mga grupo ng ballroom dancers.

 

Malinis na ngayon ang mga palikuran ng Luneta, hindi nangangamoy- ihi tulad noon. Limang piso ang entrance fee. Unang nagbubukas ang palikuran sa may dako ng kubo ng Security personnel. Ang iba pa ay matatagpuan sa tapat ng Manila Hotel, likod ng National Historical Institute at tapat ng Children’s Museum.

 

Dahil sa pagod ko sa kaiikot, naghanap ako ng isang tahimik na mapagpahingahan at mabibilhan din ng kape. Ang nasa isip ko ay isa sa mga “stalls” na nagtitinda ng snacks, at dito ko nakita ang puwesto ni Aling Elena. Kahit pupungas-pungas pa halos dahil kagigising lang ay ipinaghanda niya ako ng kape. Marami siyang natirang pagkain tulad ng nilagang itlog at mga sandwich. Upang mabawasan ang maraming tirang nilagang itlog ay kumain ako ng tatlo.

 

Noon pa man ay may isyu na sa mga vendor ng Luneta. Ilang beses na silang pinagbawalang magtinda sa loob, pinayagan din bandang huli, pinagbawalan uli, pinayagan na naman, etc. Kung limang beses na ay meron na sigurong ganitong parang see-saw na desisyon ang National Parks Development Committee. Sa ngayon, ang upa sa isang stall na ang sukat ay malaki lang ng kaunti sa isang ordinaryong kariton, binubungan at nilagyan ng dingding, pinto at bintana ay Php50 isang araw. Subalit sa liit ng puwesto na sasabitan ng mga chicherya, sa tantiya ko ay hindi aabot sa Php100 isang araw ang tutubuin ng nagtitinda. Kaya ang ginawa nila, pati si Aling Elena ay nagkanya-kanyang lagay ng extension na gawa sa telang habong o tarpaulin. Bawal din daw ang maglagay ng mesa at upuan, pati ang pagluto, maliban lang sa pagpapakulo ng tubig na pang-kape. Subalit tulad ng isang taong nagigipit, nagbakasakali na lang sila sa paggawa ng mga ipinagbabawal upang kumita ng maayos at masambot ang araw-araw na upa.

 

Inamin ni Aling Elena na ilang beses na rin siyang naipunan ng bayaring upa kaya lahat ng paraan ay ginawa niya upang mabayaran ang namamahalang komite sa Luneta. Ang problema niya ay kung panahon ng tag-ulan, at mga pangkaraniwang araw  mula Lunes hanggang Biyernes kung kaylan ay maswerte na raw siya kung makabenta ng limang balot ng chicherya. Ang tubo sa isang balot ng chicherya ay mula piso hanggang limang piso. Kung makabuo siya ng pambayad sa isang araw, wala na halos natitira para sa kanyang pagkain. Hindi nalalayo ang kalagayan niya sa mga nagtitinda gamit ang bilao sa bangketa ng mga palengke….gutom din, kaya wala na talagang magawa si Aling Elena kundi ang magtiyaga. Okey naman daw ang kinikitang tubo na umaabot sa Php200 isang araw kung weekend, lalo na ngayong pasko.

 

Nagulat lang ako nang sabihin niya na may isa pala siyang apo na pinapaaral sa Mindoro. Nabasa siguro niya ang isip ko kaya siya na ang nagkusang magsabi na hindi siya pinababayaan ng Diyos dahil kahit papaano ay nairaraos niya dahil mura lang ang tuition sa probinsiya at may pinagkikitaan din kahit kaunti ang apo niya na nasa first year college. Wala siyang gastos sa pamasahe dahil sa maliit na puwesto na rin siya natutulog. Ganito na raw ang buhay niya sa Manila mula pa noong 1972 pagkatapos niyang mag-asawa sa gulang na labing-pito.

 

Mahigit pitumpong taon na si Aling Elena at marami na rin daw siyang nararamdaman lalo na sa kanyang mga kasu-kasuan (joints), pero tuloy pa rin siya sa kanyang ginagawa dahil baka lang daw magkasakit siya kung siya ay tumigil. Hindi rin siya kikita sa Mindoro dahil tag-gutom din daw doon at palaging binabaha ang bayan nila.

 

Upang kumita pa si Aling Elena, naka-tatlong mugs ako ng kapeng ininom at ang tatlong itlog ay dinagdagan ko pa ng dalawa, bumili rin ako ng sampung balot ng chicherya na inilagay ko sa bag para sa mga batang pupuntahan ko. Nang paalis na ako ay may dumating na babaeng may bitbit na mga nakataling tilapia, nahuli raw sa Manila Bay. Inalok si Aling Elena na umiling lang dahil nga naman ang kinita ay ang binayad ko pa lang. Dahil napansin kong nagtitinda din siya ng ulam, ako na lang ang nagbayad upang mailuto niya agad, mura lang kasi sa halagang Php60 at sabi ng nagtinda ay tumitimbang daw lahat ng isang kilo.

 

Mabuti na lang at naantala ang pag-alis ko dahil sa pagdating ng babaeng nagtinda ng tilapia. Naalala ko tuloy na kunan ng litrato si Aling Elena na nagpaunlak naman. Mula sa puwesto ni Aling Elena ay naglakad na ako patungo sa Liwasang Bonifacio (Lawton Plaza)….

 

 

 

“Work Hard in Your Youth”…a Wise Reminder from Manny Relova, PAL’s Hardworking “Salesman”

“Work Hard in Your Youth”…a Wise Reminder

From Manny Relova, PAL’s Hardworking “Salesman”

By Apolinario Villalobos

This blog is about a guy who propelled his way to success by working hard since his younger days. The name may not be familiar with other viewers, especially, those who were not connected with Philippine Airlines. What I would like to impart here, however, is his philosophy in life which is worthy of emulation, in the face of the prevailing attitude of today’s youth.

Manny Relova worked his way up the corporate ladder of Philippine Airlines which he joined after leaving his job at the Elizalde Publications, as Circulation Manager. The said company was known for their Evening News and Bulaklak Magazine. The job honed his expertise in operation and handling of people, a responsibility that he held as a young man and which became useful when he joined the country’s flag carrier.

In 1970, he joined the Marketing and Sales- International Department of Philippine Airlines which brought him to Sydney where he had a stint for two years, followed by a three-year assignment in Honululu, and one year in Bangkok. He was later recalled back to Manila to head the Sales Force, located at the S and L Building Extension Office, along Roxas Boulevard, which was considered as the “flagship” for sales of Philippine Airlines. The “S&L”, as what travel agents, corporate accounts and government offices, referred to, was so strategically located, being within the tourist belt, as well as the community of travel agents.

When Manny Relova set foot on “S&L”, he could have felt the opportunity offered by such location that he immediately embarked on the enhancement of the various services of the PAL offices at the said site. In the process, special desks were set up to serve the specific needs of the various segments of PAL’s clientele, through its “retailers” – the travel agents, as well as, the government agencies.

Aside from the regular domestic and international ticketing offices, other service outlets were Government Travel Ticket Office (GTTO), the desk for Middle East market, and, Special Services Unit (SSU) which was tasked with the computation of special fares that involved connecting flights with other international airlines. These “special sales desks” were the important sinew or muscle that made the Sales Force formidable, in the face of cutthroat competition from other foreign airlines that had the temerity of offering “bargain fares”, to undermine the effort of Philippine Airlines.

Discipline was instilled in the mind of the Sales Force, composed of young Account Officers who were trained to persuade even the most inflexible travel agents to allow their clients to savor the PAL hospitality, this despite the almost give-away fares offered by other airlines.  The exquisite PAL service that speaks of Filipino hospitality has always been the selling point of the “flagship” at S&L, and which stiff competitors and trying times failed to erode.

During the incumbency of Manny Relova, PAL enjoyed the “golden years” of international sales and marketing, such that, many thought that the office along Roxas Boulevard where the Sales Office was located, was the entire PAL itself. Those years brought to fore personalities who became synonymous with “PAL sales”, such as Rene Ocampo, Archie Lacson, Dave Lim, Danny Lim, Harry Inoferio, Elsie Enriquez, Noel Abad, Millie Braganza, Dichay Gonzales, Ruby Precila, Tesi Ona, Ginny Gotamco, Ging Ledesma, Lou Bengzon, Mona Pecson, and Jaime Lucas.

The legacy of hard work was passed on to Rene Ocampo when Manny Relova was assigned to San Francisco and London. The tradition of discipline was so instilled among the young Account Officers that it strengthened their salesmanship in the airline industry. A few years later, most of them have been promoted to higher positions such as managers and vice-presidents.

Hard work tempered with discipline can really do wonders, especially, if they are instilled at a young age….as it can steer dreams towards reality. This, however, is possible on the “leader of the pack”, whose diligence is beyond question, if one belongs to a group.