Mga Historical Trivia tungkol sa Pilipinas (part 1)

Mga Historical Trivia tungkol sa Pilipinas (part 1)

ni Apolinario Villalobos)

-Bago dumating ang mga Kastila, partikular, si Magellan, malakas na ang pakikipagkalakalan ng ating mga ninuno sa mga Hapon, Tsino, Cambodians, Indians, Malaysians, Borneans, Moluccans, Javans, at Sumatrans. Balita sa Espanya at iba pang kaharian sa Yuropa ang mga sangkap-panluto na tulad ng pamenta, sili, cinnamon, at iba pa na matatagpuan lamang sa Asya lalo na sa Malacca o Moluccas, at nagpapahaba din ng “buhay” ng hilaw na karne bilang preservative. Ang pakay talaga ng grupo ni Magellan ay ang Moluccas na madaling marating mula sa Pilipinas. Ibig sabihin, itinuring na “transit point” lamang ang Pilipinas. Pangalawang biyahe ni Magellan papunta sana sa Moluccas ang ginawang pagdaong sa mga isla ng Pilipinas, kung saan siya minalas na mapatay ni Lapu-lapu sa Mactan.

-Ang tunay na pangalan ni Magellan na isang Portuguese ay “Fernậo de Magalhậes”. Ang pangalan niya sa Kastila ay “Fernando de Magallanes”, at ang “Ferdinand Magellan” ay sa Ingles naman. Lumipat siya sa pagkiling ng Espanya kahit siya ay Portuguese dahil hindi kinilala ang kanyang naiambag sa mga paglalayag na nagpatanyag sa Portugal. Ininsulto pa siya ng hari noon ng Portugal na si Dom Manuel (the Fortunate) nang humingi siya ng kaunting dagdag na pension. May alipin siyang Asyano na si Enrique, o Henry, na nakatulong ng malaki nang makarating ang grupo niya sa Visayas dahil nakakausap nito ang mga katutubo ng mga isla ng Limasawa, Homonhon at Cebu na una nilang dinaungan. Dalawa ang bersiyon ng kuwento tungkol sa pagkatao ni Enrique. Ang una, siya daw ay anak ng sultan ng Malacca at sa edad na 13 ay sumama sa isang grupong sumalakay sa isang barko ng mga Portuguese at nahuli, pero “sinalo” siya ni Magellan na nagkataong nasa Malacca noon, at dinala siya sa Portugal. Ang pangalawa, siya daw ay isang Visayan na nabihag ng mga pirata at binenta bilang alipin sa Sumatra, hanggang makarating siya sa Malacca. Ang dalawang tawag sa kanya ng mga historian ay, “Henry of Malacca” at “Black Henry”.

-Hindi nagkakaisa ang mga katutubo sa ilalim ng iisang pinuno nang datnan ni Magellan dahil bawa’t isla ay may sariling pinuno o “datu”, at ang may pinakamaraming sakop ay kilala sa tawag na “raha”. Ang unang na-convert sa Kristiyanismo sa Cebu na nakipag-blood compact pa kay Magellan ay si Raha Humabon, pamilya niya at mga sakop. Si Lapu-lapu naman na pinuno ng Mactan ay hindi pumayag at nagbanta pa ng laban kay Magellan kung hindi sila aalis agad. Hindi nakipagtulungan ang mga Kastilang tripulante ng mga galleon na may hinanakit kay Magellan dahil sa pagka-Portuguese nito, sa planong pagsalakay sa Mactan. Hindi sila bumaba ng mga galleon upang lumusob sa mga naghihintay na tropang katutubo sa dalampasigan ng Mactan. Pinanood lamang nila si Magellan at mga kababayan nitong mga Portuguese habang nakikipagbakbakan sa mga katutubo sa dalampasigan hanggang sa siya ay mapatay.

– Nagkaroon ng “peace negotiation” sa pagitan ng mga katutubo at natirang mga Kastilang tauhan ni Magellan pagkatapos ng labanan. Pinagpalagay ng ilang historian na bilang ganti ay nakipagsabwatan si Enrique kay Raha Humabon na “blood brother” ni Magellan, na nagplano kasama si Lapu-lapu, ng isang salu-salo bilang pamamaalam sa mga Kastila. Sa salu-salong naganap, minasaker ang mga Kastila, subalit may iilang maswerteng nakatakas at nakabalik sa mga galleon na agad naglayag. Ang mga buhay na mga Kastilang naiwan ay binihag at ibinenta bilang alipin sa mga mangangalakal na Tsino. Si Enrique naman ay pinagpalagay na bumalik sa kanyang pamilya.

-Ang pakay talaga ng mga Kastila sa pagsakop ng mga isla dahil napasubo na sila, ay upang pagkitaan ito batay sa paniwalang mayaman ang mga ito sa ginto at mga sangkap sa pagluto o spices. Upang magtagumpay sila sa pananakop, pinauna muna ang mga misyonaryo, na bandang huli ay nakipagpaligsahan na rin sa mga opisyal, sa pagpayaman. Ang mga misyonaryo ay mga Jesuits o Hesuwita na kinabibilangan ni St. Francis Xavier o St. Francis of Assissi, at mga Dominikano o Dominicans.

-Ang mistulang tatsulok na kapirasong lupain na ngayon ay ang tinatawag na Intramuros ang tinutukoy noon ng mga Kastila na Manila, at ang Pilipinas naman ay tumutukoy sa iilang isla ng Luzon at Visayas, hindi sakop ang buong Mindanao, kahit na may maliit silang kampo noon sa Zamboanga. Ang “Islas Felipinas” na naging “Filipinas” ay hango sa pangalan ng hari ng Espanya noon na si Philip II.

-Ang mga Kastilang hinakot lamang ng galleon mula sa Espanya upang tumira sa Manila ang tinawag na “Manileῆo” o “Filipino” – mga nakatira sa loob ng Intramuros o “Walled City” na ayon sa mga historian ay tumalo sa kagandahan ng ibang mga siyudad sa Yuropa. Ang tawag sa mga nakatira sa kabilang pampang ng Ilog Pasig (ngayon ay Quiapo at Sta. Cruz) ay mga “Tagalog” (taga-ilog), pero dahil hindi binyagan sa Kristiyano ay tinukoy ding mga “Moro” bilang paghalintulad sa mga “Moors”, mga Moslem na pinalayas mula sa Espanya ng mga Christian Crusaders. Ang iba pang mga nakatira sa kabila ng Ilog Pasig ay mga Intsik na tinawag na “Sangley” isang salitang Amoy na ibig sabihin ay “trader”, at pinilit tumira sa iisang lugar upang makontrol – ang “Parian”, na ngayon ay Chinatown. Ang mga Hapon naman ay pinatira sa hindi kalayuang lugar na ang sentro ay tinatawag ngayong Plaza Dilao. Ang mga nakatira sa mga karatig- lugar ay tinawag na mga “Indio” o “Indian” dahil inihanlintulad naman sila sa mga katutubo ng mga lugar sa South America tulad ng Peru at Mexico na unang sinakop ng mga Kastila.

Malinaw dito na ang mga ninuno natin ay inalipin sa sariling bayan. At, ang “Filipino” bilang katawagan ay hindi talaga laan para sa kanila noong panahon ng mananakop na mga Kastila!

Isang Pagbabalik-tanaw

Isang Pagbabalik-tanaw

Ni Apolinario Villalobos

 

Upang maiwasan ang sobra-sobrang paninisi sa bagong administrasyon, maganda rin sigurong rebyuhin ang mga nakaraan upang maunawaan kung paanong nagkaugat ang korapsyon sa ating bansa. Gawin ang pagbalik- tanaw, kahi’t pahapyaw man lang.

 

Bago dumating ang mga Kastila, may mga original nang Pilipino, na talagang purong dugong Pilipino ang naninirahan sa mga isla ng Pilipinas, kanya-kanya nga lang sila ng teritoryo. Hindi nagkakaisa sa ilaim ng iisang lider, subali’t maganda ang samahan. Nang dumating ang mga Kastila, nakapagdiwang ng Misa sa isang isla na ngayon ay pinagtatalunan pa kung yong Limasawa ba ng Leyte o Masao sa Butuan. May nag-alburutong isang datu, si Lapu-lapu ng Mactan, kaya naputol ang misyon ni Magellan. Nang dumating si Ruy Lopez de Villalobos, naipangalan sa hari ng Espanya ang mga isla – unang pangangamkam.

 

Naging Kristiyano ang ilang mga Pilipino dahil naguyo sila ng mga misyonaryo. May mga Pilipinang inanakan ng mga prayle – unang pangbabastardo. Itinayo ang Intramuros upang maihiwalay sa mga tsino at mga katutubo na naninirahan sa tabi ng Ilog-Pasig ang mga Kastila – unang deskriminasyon.

 

Nang magkaroon ng kumpul-kumpol ng mga “rebelde” sa pangunguna ng Katipunan na itinatag ni Andres Bonifacio, nabahala ang mga Kastila kaya sinupil lahat ng mga inaakala nila ay pag-aaklas laban sa kanila. Pinabaril ng mga Kastila si Jose Rizal sa Bagumbayan (Luneta) sa kanyang mga kababayang mga sundalo – unang kabayanihan.

 

Namatay si Bonifacio sa Mt. Buntis dahil sa pulitika, lumutang si Emilio Aguinaldo na ipinagpatuloy ang pakipaglaban sa mga Kastila. Napapayag siyang ma-exile sa Hongkong. Nagkaroon ng kasunduan ang Espanya at mga Amerikano na nagdaos pa ng moro-morong “digmaan”, yon pala ay binenta na ng Espanya ang Pilipinas sa Amerika – unang pagtraidor sa tiwalang ibinigay ng Pilipino sa Amerika na akala ni Aguinaldo ay tutulong sa upang labanan ang mga Kastila.

 

Nagkaroon ng ikalawang digmaang pandaigdig, iniwan ng mga Amerikano ang mga Pilipino sa kamay ng mga Hapon. May pangakong “I shall return…” kaya’t hinayaan munang magahasa ng mga Hapon ang karangalan ng Pilipinas, lalo na ng mga Pilipina, na naging comfort women ng mga Hapong sundalo. Nakabalik nga si MacArthur, subali’t hindi pa rin lubusang pinaubaya sa mga Pilipino ang pag-enjoy sa tinatawag na demokrasya, kaya tawag sa mga Amerikano ay “big American brother”, at ang tawag sa Pilipino ay “little brown brother” – pangalawang deskriminasyon.

 

Kinopya ng Pilipinas ang saligang batas ng Amerika, nagkaroon ng mga eleksiyon na nagluklok ng mga presidente. Lumitaw na hindi pa handa ang mga Pilipino sa tinatawag na demokrasya, maraming dispalenghadong programa. Ang tinaguriang “mambo President”, si Magsaysay, namatay sa pagbagsak ng eroplanong sinakyan niya. Ang sabi ng iba, sinadya daw na pabagsakin ang eroplano – unang manipestasyon ng “dirty politics” sa bansa.

 

Nagsunuran ang ibang eleksiyon, may mga kwento ng mga kandidato na ginagawan ng kaso ng mga nakaupo sa administrasyon, upang makulong dahil kalaban sa pulitika. Ang isang kwento ay tungkol sa isang nagrebyu para sa pagsusulit ng abogasya sa loob ng kulungan. Nakapasa naman, topnotcher pa! Pinaglaban niya ang kaso niya sa korte, nanalo siya, absuwelto. Tumakbong senador, umiral ang emosyong Pilipino na mahilig sa madramang nobela, nanalo siya. Dahil matalino daw, nanalo ding presidente ng bansa. Siya si Ferdinand Marcos. Nang nakita daw niyang hindi na kaya ng demokrasya ang pagkontrol sa mga katiwalian, gumamit siya ng kamay na bakal… nagdeklara ng Martial Law – kung ilang dekadang umiral. May mga napansin nang gulangan, nakawan, korapsyon wika nga sa ilalim ng kanyang pamumuno. Subali’t under control daw. Maraming proyekto ang mga naipatayo, tulad ng Cultural Center Complex, mga pagamutan para sa mga maysakit sa bato at puso, LRT, Coastal Road, at marami pang iba. Marami ring pumaligid sa pamilya… mga taga-bulong daw, lalo na sa First Lady.

 

Pinababa si Marcos dahil pinapatay daw niya si Ninoy Aquino. Umiral na naman ang emosyon ng Pilipino. Pinalitan siya ng biyuda ni Ninoy, na iniluklok daw ng People Power na pinakialaman din ng isang Obispo, ang namayapang Jaime Sin na nanawagan ng mga tao upang suportahan ang biyuda. Maraming dumating, nagpiknik sa EDSA, nagpista sa pagbenta ang mga sidewalk vendors dahil maraming dumating na walang pagkaing dala. Nang maupo na si Gng. Cory, marami ang natuwa dahil ang akala nila ay mawawala na ang korapsyon pati ang mga taong mahilig umaligid-ligid at tumambay sa Malakanyang. Napansin ng ilang militante sa Armed Forces ng bansa na wala namang nangyaring maganda kaya nagkaroon ng maliitang kudeta. Domoble ang napansing dami ng korapsyon, dahil nasilip ang kahinaan ng pamunuan na umasa sa mga dati nang nasa poder at sanay sa paggawa ng kamalasaduhan. Walang mga konkretong proyekto para sa bansa.

 

Nagkaroon ng bagong presidente, si Fidel Ramos. Sa ilalim ng kanyang administrasyon, kaliwa’t kanan ang bentahan ng mga properties ng gobyerno, kasama na ang mga ahensiyang nagpapatakbo ng mga pangunahing serbisyo tulad ng kuryente at tubig, napasakamay ng mga pribadong kumpanya na may mga kasamang banyaga sa korporasyon. Mabuti na lang at hindi natuloy ang para sa Manila Hotel. Kasama sa plano ang mga ospital at base military sa pagitan ng Makati, Pateros, at Pasig (may Global City na doon ngayon). Kasama itong mga bentahan sa hangarin ng bagong pamunuan na makasabay sa trend ng globalization na sinalihan ng Pilipinas, na bandang huli ay napansing hindi rin nakabuti, sa halip ay lalo lang nagpadami ng mga nagugutom dahil sa pagsirit ng mga presyo ng mga pangunahing bilihin. Na-deregulate ang pagkontrol sa langis na siyang pinakamalaking indulto. Nagkaroon ng “open skies” kaya nagdagsaan ang mga international airlines sa bansa, tumiklop ang Philippine Airlines, hindi nakaya ang kumpetisyon. Wala ring nagawang mga konkretong proyekto para sa bansa, ang mga korapsyon lalong namayagpag daw, komisyunang kaliwa’t kanan sa pagbenta ng mga propredad ng bansa – unang pagkanulo sa soberinya pang-ekonomiya ng Pilipinas.

 

Nagkaroon ng artistang presidente, si Joseph Estrada, bise- presidente ang ekonomista daw na si Gloria Arroyo, propesora pa. Maraming artista ang nahirang na tumulong sa kanya kasama na yong nagpa-popular ng kasabihang, “weather- weather lang, yan….”. Hindi natapos ang termino ni Joseph Estrada dahil sa kaliwa’t kanang napansin daw na bulilyaso…na-impeach. Nadamay sa mga kontrobersiya ang may ginintuang boses na si Nora Aunor – unang patunay na nakakahila ang pagiging tanyag.

 

Pumalit si Gloria na nagsabi agad na hindi tatakbong presidente, subali’t bago matapos ang minanang trabaho mula sa na-impeach na si Joseph Estrada, may divine intervention daw na tumulong sa kanya upang magdesisyon siyang tumakbo na lang. Tumakbo nga at sinubukan ng mga tao, parang okey naman, subali’t sa umpisa lang pala. Unti-unting nabisto ang mga palihim daw na mga transaksyon, dawit pa ang asawa. Nang mawala sa puwesto, nagsingawan ang mga baho, umalingasaw, matindi.

 

Nang maupo ang isa na namang Aquino, si Noynoy Aquino, nangakong makikinig daw sa mga utos ng mga tao. At ang mga Pilipino ay aakayin niya sa matuwid na daan. Lumampas lang ng kaunti sa kalahati ng kanyang termino, naglitawan ang mga kasong kahindik-hindik! Animo sinakluban ng langit ang sambayanan…na feeling ay parang inagawan ng pagkain. Nakawin ba naman ng mga taong pinagkatiwalaan nila ang pera ng bayan…mga taong ibinoto dahil matatalino daw. Yon pala, ginamit ang katalinuhan upang mapaikutan ang mga batas! Kasama daw diyan yong mga itinalaga mismo ng pangulo sa mga puwesto! Ito na ang pinakamatinding pagkanulo ng gobyerno sa tiwala ng taong-bayan!

 

Hindi marinig ng pangulo ang mga utos ng taong bayan… natatalo ng lakas ng mga bulong ng mga nakapaligid sa kanya, mga miyembro daw ng Student Council, ng mga dating classmate, ng mga kabarilan sa shooting range, at ng kung anu-ano pang bintang ng media. Hindi rin niya maakay ang sambayan tungo sa tuwid na daan dahil wala pang na-construct na maski kapirasong distansiyang ganitong matinong highway o kalsada man lang. Ang mga nagawa kasing yari sa aspalto, ilang ulan lang, animo ay binagsakan ng pira-pirasong bomba, kaya uka-uka. Ang mga yari sa semento, dahil sa kanipisan, ilang buwan lang animo ay binarikos sa dami ng mga crack na sanga-sanga.

 

Nagsimula sa isang maliit na korapsyon, lumala nang lumala. Yan ang kuwento ng Pilipinas…ng animo ay ginahasa na ating Inang Bansa!…isang malungkot na pagbabalik-tanaw, na mas malungkot pa sa isang Korean nobela, na kinahihiligan ng mga Pilipino, na ang iba ay nagtataas ng mga nakatikom na kamay sa harap ng TV camera at sumisigaw na inosente ang mahal nilang……alam nyo na! Hindi daw nagnakaw…inosente, hangga’t hindi napatunayan! …walang nakakita, lalo na yong babaeng may piring nga naman sa mga mata! Sige na nga!

 

 

(Pasensiya na sa kahabaan ng diskurso…nadala lang ng kanyang damdamin ang nagsulat, nagka-stiff neck nga sa kalilingon sa mga nakaraan. Lalong pasensiya, sa mga gumagamit ng smartphone sa pagbasa na hindi sana nag-overheat. Nag-take chance lang ang sumulat dahil libre ang mag-post.)

 

Filipino Patriotism

Filipino Patriotism                                                    

By Apolinario Villalobos

 

Patriotism is nationalism – love of country. The extreme manifestation is fighting to death for the sake of one’s country. Filipinos are proud to use such adjective for themselves. Such show of patriotism was done first at the shores of Mactan Island in the province of Cebu where the Spanish Magellan was slain by Lapu-lapu, a local chieftain. The manifestation went on with the fight against Spain whose “conquest” of the country was made possible with the use of the cross. Later, the Filipinos showed this zeal against the Americans and Japanese.

 

Today, the patriotic fervor of the radical Filipinos consistently shows their disgust for the Americans whom they accuse of discreetly controlling the Philippine government. Unfortunately, this unrestrained outpouring of emotion results to vandalism. These are seen on defaced walls, bridges and fences spray-painted with communistic slogans, anti-American and anti-Filipino administration messages, not to mention the caricatures of hated local officials and whoever American president is sitting at the White House.

 

The radical groups keep on holding rallies at the US embassy and set aside the crucial issue against the intrusion by China of the West Philippine Sea. They do not hold rallies against the dumping of electronic waste in the country by other countries, the factories that dump waste into Pasig River and Manila Bay, the issue on Manila being developed by foreign drug lords as a distribution hub in Asia,  and the constantly rising tuition fees and prices of basic commodities, to name a few. These groups that carry red banners and streamers painted with hammer and sickle disrupt traffic on their way to Malacanan and US embassy…all because, they thought, they are patriotic, and to which I must honestly, though, partly conform.

 

For a change, why can’t these groups call the attention of local governments on the stinking public toilets and waterways clogged with garbage in their respective domains?…the beggars who literally convert sidewalks into makeshift homes and who should be given assistance by their respective social welfare offices?…the street urchins who are supposed to be rounded up and sheltered in juvenile homes?…the Badjaos who should be trained on livelihood endeavors rather than be tolerated begging in the streets?…and many more issues that could better occupy their time than harangue the Americans?

 

As a Filipino, I am also affected by the so-called “mismanagement” of our country resulting to the rampant corrupt practices, so deeply rooted that solutions seem to be no longer in sight. As an individual, though, I must admit that I am just an obscure voice in the wilderness of discontent. I want to be part of a movement for a patriotic advocacy, but how can I be encouraged to do it when all I see are groups that see violent acts as the only way of being heard? Never have I seen an attempt for restraint on their part. It seems that the more violent and provocative actions they have, the better for them to attract the attention of the media…hence, the better for their cause. 

 

Filipino patriotism should be tinged with values for which we are known. We are a non-violent and resilient race and our values should be manifested in all we do…including protest actions.