Isang Kending Hinati, at iba pang Kuwento

Isang Kending Hinati, at iba pang Kuwento

Ni Apolinario Villalobos

 

Malaking bagay ang pag-uusap kung minsan ng magkakaibigan upang sumariwa ng mga nakaraan. Nangyari ito nang magkita kami nina Del Merano, mag-asawang Mona at Reuben Pecson na isinama ang tinuturing kong “miracle baby” nila noon, at ngayon ay binata na, si JR. Ibinuntis ni Mona si JR nang panahong mayroon siyang malaking cyst sa sinapupunan, subalit sa awa ng Diyos, nakaraos siya sa pagbuo nito hanggang maipanganak bilang isang malusog na sanggol. Ngayon si JR ay isa nang piloto. Pananalig sa Diyos ang naging kasangkapan ni Mona sa pagkakaroon ng isang matagumpay na ngayong anak na Piloto.

 

Sa mga kuwentuhan namin, lumabas ang pinakatago-tago sigurong kuwento ni Del tungkol sa kending hinahati pa niya upang magkasya sa maghapon niyang pagsi-sales call noong kami ay nagtatrabaho pa sa Philippine Airlines (PAL). Isa si Del sa mga pinagkakatiwalaang Account Officers ng PAL. At, dahil sa kanyang pagka-single mom, tipid na tipid ang ganyang gastos. Nagulat daw ang kasama naming kasabay niya sa pag-sales call nang ilabas niya ang kalahati ng isang kendi at isinubo bilang miryenda. Ang natirang kalahati ay kanyang itinabi para sa hapon naman.

 

Ikinuwento rin niya na sa pagpipilit na makapasok sa PAL ay halos nanikluhod sa nagbibigay ng typing test na bigyan siya ng ilang pagkakataon na umabot sa pang-apat hanggang abutin niya ang standard na bilis sa pagmamanikilya. Mangiyak –ngiyak siya nang makalusot sa test. Ang unang trabaho niya ay sa Accounting Office subalit napansin siya ng namumuno ng Internationals Sales Department na si Manny Relova, kaya on the spot ay sinabihan siyang mag-report sa opisina nito upang mag-issue ng mga tiket na pang-international. Dumaan siya sa masusing pag-aaral ng iba’t ibang pamasahe sa eroplano, kasama na ang sa iba pang airlines. Dahil sa kagalingan niya, mabilis ang kanyang promotion hanggang sa ma-assign sa iba’t ibang international station bilang District Sales Manager.

 

Naalala ko noon ang kuwento niya nang ma-assign sa San Franciso (USA). Ang tinirhan niya ay walang kagamit-gamit kaya sa sahig siya natutulog nang kung ilang araw. Kahit bago sa America ay malakas ang loob sa paglibot kaya sandali lang ay dumami na ang kanyang kontak at mga kaibigan na nakatulong ng malaki sa kanya bilang District Sales Manager.

 

Nag-resign siya nang bilhin ng San Miguel ang PAL, subalit nang bilhin uli ito ni Lucio Tan ay inimbita siyang bumalik na malugod naman niyang tinanggap dahil iba daw na challenge ang nararamdaman niya bilang kawani ng nasabing airline. Iniwan niya ang isang managerial job at ang malaking suweldo mula dito. Bumalik siya sa kumpanyang nagbigay sa kanya ng magandang pagkakataon upang mabago ang kanyang buhay, lalo pa at siya ay single mom. Ipinakita ni Del na ang pagtanaw ng utang na loob ay nakakagaan ng damdamin. Ngayon si Del ay District Sales Manager na uli ng San Franciso (USA).

 

Pag-ibig sa Dulo ng Bahag-hari…natagpuan ni Thelma

Pag-ibig sa Dulo ng Bahag-Hari

…natagpuan ni Thelma

(para kay Thelma Pama- Arcallo)

ni Apolinario Villalobos

 

Makulay ang pag-ibig na kanyang natagpuan

Pangakong ligaya ay tila walang katapusan

Pangako na kanya nang nararamdaman

At pati ginhawang hindi matatawaran.

 

Sa paraisong animo ay dulo na ng bahag-hari

At sa piling ng mga katutubo – mga T’boli

Landas nila ay nagtagpo, animo’y hinabi

Pinatatag ng pagsubok, lalong sumidhi.

 

Parang t’nalak na hinabi ang kanilang buhay

Masinsin ang pagkahabi, ‘di basta bibigay

Dahil subok, t’nalak ay talagang matibay

Tulad ng sumpaan nilang ‘di mabuway!

 

 

——————

Note:

Bahag-hari – rainbow

T’boli- natives of South Cotabato

T’nalak – T’boli cloth made from abaca fibers

lalong sumidhi – became stronger

masinsin –  finely and delicately woven

mabuway – soft and easily bends; weak

 

Rowena Soliano: Hardworking Single Mom from the Far Sarangani Province

Rowena Soliano: Hardworking Single Mom

From the Far Sarangani Province

By Apolinario Villalobos

 

Regular visitors of Isetan Mall along Recto refer to Rowena Soliano as the “girl in black”, although friends call her “Weng”. She hails from Sarangani Province in southern Mindanao. She’s got an exotic face and always chick in her tight-fitting black outfit, that make her stand out in a crowd of shoppers in the mall while delivering ordered snacks to patronizing employees. She also loves to braid her hair in various ways every day that adds to her being a stunning looker. She has been working with a coffee shop located on the fourth floor of the mall where the videoke area is located.

 

In 2013, she fell in love with a persistent suitor whom she thought was serious in his intention. Unfortunately, their relationship got sour and realizing that something was seriously wrong with their relationship, she broke up with him despite her being pregnant during the time. She went on with her job at the mall, but went home when she was about to deliver her baby. After a year in Sarangani, she went back to Manila and implored her employer to take her back. She left her baby girl, now almost two years old in the care of her mother, to whom she regularly sends money.

 

Her job at the coffee shop starts at 10AM when the mall opens until its closure at 9PM. She seldom finds time to sit down, as just when she arrives at their stall after a delivery, another set or more of ordered snacks are waiting to be delivered again.  Despite her hectic schedule, her smile never leaves her face. The only break she gets is when she had to take a late lunch – standing. Another short respite is for a stolen moment for light and late dinner, still taken standing.

 

She is fortunate to have found a kind employer, a reason enough for her to love her job. It was her first job when she arrived in Manila from Sarangani Province. When I had a lengthy talk with her, I told her about the international resort that Manny Pacquiao is putting up in Sarangani. She told me that she was also told about it by her mother. However, she has apprehensions if she could be given the chance to land a job in such big resort due to her insufficient educational attainment. She told me that she barely finished her high school. She is also aware that there are plenty of four-year course graduates in their province and in the field of tourism, yet.

 

Weng is the opitome of the struggling youth from the province who try their luck in the bustling city of Manila, some of whom are unfortunate to have ended as prostitutes that ply their trade along Avenida. Some became exotic dancers in discreet beerhouses in Recto, Caloocan, and Cubao. Like their elder contemporaries who brought with them their families and ended living on sidewalks while surviving on recyclable junks collected from garbage dumps, the youth from the provinces of Mindanao are left with no choice but take the risk of uncertainties in Manila, rather than be recruited by the New People’s Army (NPA) and Abu Sayyaf.

 

Sarangani, the province of Weng,  is already infiltrated with NPA and drug dealers. The tentacles of Abu Sayyaf which is notoriously known for its kidnap-for-ransom activities have also been wriggling around the area for a long time, too. Worst, job opportunities in Sarangani is like the proverbial needle in a haystack. These are available at General Santos City, the nearest urban area, but for hopefuls like Weng, no opportunity is left, considering the thousands of graduates from several colleges and universities around the southern Mindanao area every year.

 

How can we then blame provincials like Weng for coming to Manila and add up to the already teeming population of the city? Yet, those who have not experienced distressing life in the province just cannot restrain themselves from uttering hurting invectives.   And, practically adding salt to the wound, are the incessant and oft-repeated arrogant declarations of the president about jobs and progress that the country and the Filipinos are enjoying!…and, under his administration, yet!…but the big question is, where are they?

 

The Indefatigable Esperanza (Inday) Hilado …friend, sister, mother, secretary, Sales Executive

The Indefatigable Esperanza (Inday) Hilado

…friend, sister, mother, secretary, Sales Executive

By Apolinario Villalobos

 

For most people who know her, she was “Inday”, although, her other nickname was “Pancing”. She was a centenarian, having reached the age of 100 years last July 22, 2015, for which she was honored with a certificate given by the Quezon City government.  She died peacefully just when 2015 was bidding 2016 goodbye, particularly on January 14, at exactly, 11:15 AM. The tragic information that I received came from Gel Lagman and Mona Caburian-Pecson, former colleagues in Philippine Airlines.

 

Inday came from the well-to-do clans of Fontanilla and Hilado of Negros Occidental in the Visayas region of the Philippines. Her parents were Paz Fontanillla and Ignacio Hilado, and she came third in a brood of seven, such as, Clarita, Florita, Hermenia, Gloria, Enrique and Godofredo. Inday chose to stay single her whole life.

 

According to Tessie, Inday’s niece, who at 74, looks more like a little more than 50, she immediately came home when informed about the demise of her aunt, as she knew that with her were only her trusted caretakers, Rudy Lopez and his wife,  Muding (Modesta). Rudy was her loyal driver since 1975, and got married in 1992 to Muding who in no time treated the former like her own mother. Since the first day of her arrival, Tessie practically did everything with the help of her assistants that she brought from America, as well as, Rudy and Muding.

 

My fondest memory of Inday was our working together as part of the International Sales-Philippines (ISP) Team of Philippine Airlines (PAL) based at the S&L Building along Roxas Boulevard, in Ermita, Manila. We were under Rene Ocampo and later, Archie Lacson, as the Regional Vice-President of the Philippines and Guam Region. However, due to our well-defined function as members of the Sales Team, we were directly under Dave Lim, Assistant Vice-President of the ISP. Inday was handling the special account of manning agencies for seafarers and despite her age, being the most senior in the team, she proved to be just very effective. She reported to the office before eight in the morning, prepared her itinerary for the day and persistently made follow ups on previously requested bookings for her clients. I also used to help her with her weekly and monthly sales reports by typing them for her. She even stayed late when there were social functions to fete our clients, particularly, the travel agents and manning agencies.

 

The job of Inday was very critical as PAL fares were comparably higher than those offered by the other airlines for the seafaring segment of the airline industry. But motherly insistence and affectionate cajoling of travel agents worked almost all the time. To show her gratitude to her clients, during Christmas she would give them her own personally-purchased gifts, aside from the standard “give-away” items from our office that included calendars. Being in-charge of the Region’s administration, I would give her extra calendars and “give-away” items.

 

We were close to each other, such that we sat side by side during most of our Monday Sales Meeting. It was this literal closeness that gave her the opportunity to offer me her share of snacks served during the meeting. She was also very conscious about her health, as she ate only small portions of food during mealtime at the canteen. One time, however, during a party, I admonished her for eating plenty of “lechon” (roasted pig).

 

A terpsichorean in her own right, she would sashay with graceful cha-cha and tango moves around the dance floor during our parties. She admitted to me though, that she was really fond of ballroom dancing, and even confided the information about the pre-war public dances that she attended at Luneta (Rizal Park) every December, when she was young. Her love for life could have given her the vigor that kept her going even at an age beyond seventy which was the last time I saw her when I left Philippine Airlines.

 

Inday may no longer be around, but she left a legacy founded on love, as well as, diligence and dedication to job. She was unquestionably unselfish and indefatigable in many ways. She also proved that goodwill indeed works, as her staying “single” did not deprive her of families because of her altruistic ways. She had her colleagues in PAL, and who gave her love in return for her motherly and sisterly affection….they, who have become her family until she left the company. Rudy Kong whom she served with utmost loyalty as secretary in PAL, took her in as part of his own company when she finally left the airline. She also had Rudy Lopez, her loyal driver, and his wife, Muding, who stood by her side till she drew her last breathe. She loved them all, and they all loved her… and, just as what the popular adage says… love begets love.

 

 

Evelyn Borromeo: Buhay at Sigla ng mga Pagtitipon

Evelyn Borromeo: Buhay at Sigla ng mga Pagtitipon

Ni Apolinario Villalobos

 

Belen ang palayaw niya at kilala siya sa subdivision nila dahil sa likas na ugaling matulungin. May marinig lang siyang kuwento tungkol sa isang taong hirap sa pag-submit ng mga papeles sa ano mang ahensiya ng gobyerno, siya na mismo ang nagkukusa ng kanyang tulong. Kung mayaman ang nagpapatulong, binibigyan siya ng pamasahe at pang-miryenda, pero kung kapos sa pera, tinatanggihan niya ang inaabot sa kanya. Nakakarating siya sa Quezon City, Cubao, Pasay, Maynila, Trece Martirez at humaharap din sa Mayor ng Bacoor City o kung sino pang opisyal ng lungsod kung kailangan. Kung hindi nga lang siya anemic ay baka regular din siyang nagdo-donate ng dugo sa mga nangangailangan.

 

Kahit babae siya, pinagkatiwala sa kanya ng Perpetual Village 5 Homeowners’ Association ang pag-asikaso sa basketball court at mga palaruang pambata sa magkabilang dulo nito. Officially, siya ang Administrator ng area na yon ng subdivision, kaya kapag may gagamit ng ilaw sa gabi sa paglaro ng basketball court, siya ang nilalapitan. Dahil saklaw din niya ang “cluster” na sumasakop sa tatlong kalyeng nakapalibot sa basketball court, kung may gulo, siya pa rin ang tinatawag. Matapang siya at walang pinangingilagan, palibhasa ay dating “batang Pasay”. Tawag ng iba sa kanya sa lugar nila ay “amasona”…subalit ibang pagka-amasona, dahil ang tapang niya ay ginagamit niya para sa kapakanan ng iba. Hindi siya ang tipong matapang na bara-bara ang dating.

 

Naging presidente din siya ng subdivision nila at noong kanyang kapanuhanan ay marami siyang nagawa upang mapaganda pa ang kanilang lugar. May mga nag-uudyok sa kanyang tumakbo sa Barangay, pero ang mga malalapit sa kanya ay nagpayo na huwag na dahil baka magkasakit lang siya lalo pa at inaasikaso din niya ang kanyang asawang si Nelson na nagpapagaling sa ‘stroke”. Sa totoo lang siguro, ayaw nilang mawala si Belen sa kanilang subdivision bilang Administrator ng basketball court at Cluster Leader.

 

Tuwing umaga, ang unang ginagawa niya ay i-check kung saan nagwo-walking upang mag-exercise ang kanyang asawa, na malimit ay sa basketball court lang naman. Pagkatapos ay bibili na siya ng pan de sal at sopas para sa mahal niyang asawa. Sinusubuan din niya ito, subalit hindi niya pinapakita sa iba (nahuli ko lang siya minsan), dahil hindi siya “showy” o pakitang-tao sa kanyang pagmamahal dito. Kahit nakakapagtiyaga siya sa mga simpleng ulam lalo na gulay, pino-problema pa rin niya ang uulamin ng mga kasama niya sa bahay kaya kung minsan ay napapahiwalay ang ulam niya mapagbigyan lang iba na ang gusto ay karne.

 

Maganda ang pagkahubog ng pagkatao ni Belen dahil ang mga magulang niya ay huwaran sa sipag at pagpapasensiya. Lumaki siya sa palengke ng Pasay (Libertad market) kaya batak ang katawan niya sa hirap. Noong nag-aaral pa siya, maaga siyang gumigising upang makatulong muna sa paglatag ng paninda nila bago siya papasok sa eskwela. Pagkagaling naman sa eskwela diretso uli siya sa puwesto nila upang tumulong sa pagtinda. Magaling sa diskarte at sales talk si Belen…madali siyang paniwalaan. Kung nagkataong nakatapos siya ng pag-aaral, malamang ay maski hanggang puwestong Vice-President sa isang kumpanya ay kaya niyang pangatawanan. Subalit dahil sa kakapusan ng pera, nauwi siya sa maagang pag-asawa…kaya parang naka-jackpot ang asawa niya sa kanya.

 

Buhay at sigla si Belen sa mga pagtitipon dahil kapag nahalata niyang medyo nagkakahiyaan sa pagsayaw ay pinapangunahan niya at may halo pang pa-kenkoy na sayaw upang makapagsimula lang ng kasiyahan. Hindi rin siya maramot dahil ang mga tanim niya sa bakuran ay libre para sa lahat na makagusto – may kalamansi, kung minsan ay talong at ampalayang ligaw. Magaling din siyang magluto ng mga kakanin lalo na ng maja blanca at piche-piche, kaya kung may okasyon sa lugar nila, sa kanya umoorder ng mga ganito.

 

Tatlo ang anak ni Belen. Ang panganay na babae ay nasa Gitnang Silangan kasama ang kanyang asawa at tatlong anak. Ang pangalawang lalaki naman ay nasa bahay lang at nangangasiwa ng home-based internet shopping, at ang bunso ay magtatapos na ilang taon na lang mula ngayon.

Wala nang hinihiling pa si Belen sa Diyos dahil ayon sa kanya, halos lahat ng pangangailangan niya ay ibinigay na sa kanya….at ayaw na rin niyang humiling pa para mabigyan naman daw ng pagkakataon ang iba.

Volunteerism is in the Heart of my Neighbors, Angie and Hector Garcia

Volunteerism is in the Heart of my Neighbors,

Angie and Hector Garcia

By Apolinario Villalobos

 

Just like the rest of the pioneers in our subdivision, the couple, Angie and Hector Garcia went through the expected hardship of living in an unfamiliar new-found home, which in our case is Cavite, used to be known for notoriety – unsafe as many alleged. Add to that the difficulty of commuting to Manila because the only way was via the Aguinaldo highway that passes through buzzling public market of Zapote. The Coastal Road during the time was not yet even in the drawing board of the Department of Public Highways. That was during the early part of the 80’s.

 

A “short cut” to our subdivision from the Aguinaldo highway is traversed by a creek, deep and wide enough to be classified as a river. Several bamboo poles that were laid across the creek served as the early bridge, that was later “upgraded” to a safer one made of two electric poles floored with planks. During the early years the creek did not overflow, however, the constant reclamation of both banks constricted the flow of water that resulted to flash floods which did not spare our subdivision. These instances brought out the innate character of our neighbors that hinged on volunteerism.

 

As the home of Angie and Hector Garcia is situated right at the western entrance of the subdivision where the creek is situated, the homeowners’ association’s heavy duty rope was used to be left in their custody. They would bring it out when flood occurred so that those who would like to take the risk of crossing the bridge would have something to hold on to as they gingered their way through waist-deep flood. A heavy rain for three to four hours would put every homeowner on the alert as the heavy downpour usually triggered a flood. Angie and Hector would miss precious sleeping hours as they waited for the right moment to bring out the long heavy rope, one end of which would be tied to the post of the bridge while the other end would be entwined around the iron grill of their fence or gate. If the flood occurred at night till dawn, we would wake up in the morning with the rope already in place to serve as our “life line” to the other side of the overflowing creek.

 

The couple also took pains in cleaning the vacant area behind the subdivision’s Multi-purpose Hall and planted it to medicinal plants and mango tree which also provided shade. Vegetables were planted, too, aside from medicinal herbs for everybody’s taking in time of their need. The early morning as the sun rises would also see them sweeping the street in front of their house.

 

The leadership qualities of the couple, made their neighbors trust them. Hector had a stint as the president of the Homeowners’ Association, while Angie kept in her custody whatever meager earnings of the association from renting out the Multi-purpose Hall and monthly dues, aside from the collected Mass offerings, until clear-cut procedures were finally established during which she turned over the responsibility to the Homeowners’ Association’s Treasurer.

 

Angie is a cancer survivor having had a mastectomy, but despite her situation, she patiently endured the rigorous travel to Naujan, Mindoro with Hector to regularly check their “farm” which they planted to fruit-bearing trees. When I asked them one time why they take pains in maintaining such far-off farm instead of purchasing another either in Silang or Alfonso, both in Cavite, they confided that they have already “fallen in love” with their investment. Their love for the farm truly shows in their robust physique despite their age of sixtyish. I just imagine that perhaps, if they stop commuting to and from Naujan, Mindoro, weed their farm, and take care of the growing saplings,  their health would deteriorate as usually happens to people who cannot stand being idle.

 

The couple has three daughters, all successful in their chosen fields of endeavor. And, one of them is serving the Homeowners’ Association as Treasurer.

 

Paanong Nagsimula ang Anting-anting na Bala at Iba pang anting-anting sa Pilipinas

Paanong Nagsimula ang Anting-anting na Bala

At iba pang anting-anting sa Pilipinas

Ni Apolinario Villalobos

Ayaw ko sanang magsulat tungkol sa anting-anting, pero dahil sa isyu ng “tanim- bala” sa international airport, ay kailangang maglabas ako ng saloobin upang maisama na rin ang iba pang itinuturing na anting-anting sa Pilipinas. Makababanggit ako ng mga bagay na may kinalaman sa nakaraang awayan ng mga Muslim at Kristiyano sa Mindanao, kaya kaunting pang-unawa ang hinihingi ko.

Ang “anting-anting” na gawa sa bala ay nagsimula sa Mindanao noong dekada sitenta, kainitan ng away sa pagitan ng mga Blackshirt (Muslim) at Ilaga (Kristiyano). Ang gumagamit ng bala bilang anting-anting PERO WALANG LAMANG PULBURA ay ang mga Ilaga. Napupulot lang ang mga basyo ng bala sa mga encounter areas, pati na ang malalaking basyo ng kanyon. Nilalagyan ng maliit na papel na sinulatan ng orasyon ang basyo ng bala, at tinatakpan uli ng kung hindi man kahoy ay nilusaw na tingga o pilak.

Naging “fad” ang mga gamit na yari sa mga basyong bala, lalo na ang mga ginamit sa kanyon at ginawa bilang ash tray at flower base. Ang mga bala namang basyo subalit may orasyon ay pinapalawit sa kuwentas. Hindi ginagamit na anting-anting ang balang may lamang pulbura, dahil ipinagbawal ito ng mismong mga lider ng Ilaga. Ang kailangan sa basyong bala ay ang tansong nilagyan ng pulbura dahil ang material na ito talaga ang panlaban daw sa masamang espiritu, isang paniniwala na galing sa mga Intsik, maliban pa sa paniniwala nilang nakakagamot din kaya may mga bracelet na yari sa tanso. Naging popular na souvenir ang mga items na yari sa mga basyong bala kaya ang mga pumupunta sa Mindanao – naging malaking negosyo. Sa mga lugar kung saan may mga putukan, may mga bata ring nakaabang upang mamulot ng mga basyo pagkatapos. Yong ibang namumulot ay sako-sako ang naiipon. Yong hindi nalulusaw upang gawing agimat na medalyon ay ginagawing palawit na lang subalit may mga ukit na disenyo.

Ang isa pang ginamit na anting-anting ng mga Ilaga noon ay ang pabango na ang tatak ay “X-7”, na ang pinakamaliit na sisidlan ay kapareho ng sisidlang maliit ng “White Flower”, isang uri ng herbal oil na ginagamit laban sa baradong ilong at nananakit na kalamnan, at sakit ng tiyan. Palatandaan ang amoy ng “X-7” na ang isang tao ay kasapi ng Ilaga, kaya nagkakaalaman ang mga taong nagkakasalubong kahit saan. Ang kumpirmasyon ng kanilang pagiging magkasapi ay isa pang senyas.

May mga classmate ako noon na kasapi sa Ilaga subalit hindi na lang namin sila pinapansin kung nangangamoy “X-7” sila sa loob ng classroom. Maliban sa pabango na hinaluan ng dinasalang langis ng niyog, ang bote ay may laman ding orasyong nakasulat sa maliit na papel at binilot upang magkasya sa bote, o maliit na bahagi ng tenga ng napatay na Blackshirt. Kung may laban, nagpapahid ng maraming “X-7” ang mga Ilaga, at upang epektibo ang anting-anting, kung nakatayo man sila at sumugod, hindi patakbo o palakad ang kanilan ginagawa – nauuna ang kaliwang paa, kaya nakatagilid sila habang sumusugod at nagpapaputok.

Maraming namamasyal sa Mindanao noon na ang unang binibili ay mga palawit sa kuwentas na basyo ng balang binibenta sa palengke, pati na mga ash tray at flower vase na gawa rin sa bala. Lalong naging popular ang bala nang kumalat ito sa Manila dahil binenta na rin sa mga tindahan ng anting-anting sa gilid ng simbahan ng Quiapo. Isang taga-amin ang minsan ay natiyempuhan kong nagdeliver sa Quiapo ng mga ginawa niyang “souvenirs”, sinamahan ko pa siya sa puwesto ng matandang babae na taga-Baguio. Yan ang kuwento ng kawawang balang dapat ay basyo kung gamiting palawit dahil anting-anting lang, hindi pampatay, subalit ginamit na kasangkapan ng mga kawatan sa airport ng Manila upang makapangikil.

May nakilala ako noong matanda, si Ba Endo, na nakatira sa paanan ng Sierra Madre. Una siyang nakilala ng mga miyembro ng UP Mountaineers na nag-imbita naman sa aming mga taga-PAL Mountaineering Club upang mag-camping sa nasabing bundok. Dahil naging malapit ako sa matanda, naging kampante akong mag-camping sa tabi ng bahay niya o matulog mismo sa bahay niya kahit ako lang mag-isa. Kung minsan ay kasama ko ang isa pang miyembro ng PAL Mountaineering Club na si Fabie Espino.

Isang beses na sa bahay niya ako natulog, ginising niya ako bandang hatinggabi at sinenyasang huwag maingay, sabay turo sa labas ng bintana. Noong umpisa hindi ko maaninag ang itunuturo niya, subalit bandang huli ay malinaw kong nakita ang isang parang maliit na light bulb sa isang sanga ng puno. Gumalaw ito at nawala. Sabi niya, “karbungko” daw ang nakita ko, isang bato na inaalagaan ng mga ahas at ang nagdadala ay ang pinaka-lider nila. Bago namatay ang matanda, inamin niyang may kaalaman siya sa panggagamot at pangkukulam, kaya pala natataymingan ko kung minsan ang mga batang dinadala sa kanya upang mahilot at may mga bisita din siyang  binibigyan niya ng mga dahon at ugat. Binigyan niya ako ng buhok daw ng tikbalang na nakabalot sa balat ng usa. Nahalata niyang hindi ko ito sineryoso, kaya winisikan niya ng konting tubig, at nabigla ako nang biglang parang “nagkikisay” ang balahibo na parang nasaktang uod!

Bago dumating ang mga  Kastila, ang mga agimat na ginagamit ng ating mga ninuno ay mga bahagi ng halaman tulad ng balat at ugat, bato at korales. Ang paniniwala sa mga bato at korales ay galing naman sa mga Intsik na nakikipagkalakalan sa ating mga ninuno noon. Hanggang ngayon, marami pa rin ang naniniwala sa bisa ng “pulang korales” (red corral), “itim na korales (black corral), susong dagat, pinatuyong “kabayong dagat” (sea horse), balat ng “walo-walo) (sea snake), taklubo, tambuli (giant conch), at marami pang iba. Ang mga bato naman ay pinangagalingan din daw ng lakas at humihigop ng pera at suwerte, kaya ngayon ay popular pa rin ang mga kuwentas at bracelet na yari sa mga korales at bato, at nadagdagan pa ng mga kristal.

Ang iba pang tanyag na anting-anting daw ay buntot ng page na kinatatakutan ng mga mangkukulam at aswang. Ang mga naniniwala dito ay nagsasabit sa likod ng pintong nasa sala. Ang iba ay nagsasabit naman ng bote o garapong may langis ng niyog na binabaran ng mga ugat at bahagi ng hayop at dinasalan daw ng manggagamot.  Malalaman ng maybahay kung ang taong papasok sa bahay ay may masamang intensiyon kung ang aapaw ang langis sa bote o garapon.

Nang dumating ang mga Kastila, saka naglabasan ang mga agimat na yari sa tanso, may iba’t-ibang hugis at may nakaukit na orasyong hindi maintindihan, pero halata namang may pagka-Kastilang salita na binaluktot. Nakabatay sa Kristiyanismo ang mga sinasabing agimat. Ang impluwensiya ng relihiyon ay makikita sa hugis tatsulok ng ibang medalyon na may malaking mata sa gitna, at nagpapaalala sa Trinity at kapangyarihan ng Diyos. Ang ibang hugis ay kuwadrado naman o bilog at may mga mukha ng mga santo o ni Hesus mismo. Yong mga nagtitinda nito sa Quiapo, sinasabihan pa ang mga bumibili na “nabendesyunan” na daw ng pari  ang anting-anting. Yong ibang hindi kumbinsido, patagong nilulublob ang anting-anting sa lagayan ng sagradong tubig na pang-antada o sign of the cross sa loob ng simbahan.

Naging uso noong dekada otsenta ang bracelet na yari sa “agsam” isang uri ng baging na sa Surigao at ilang bahagi ng Mindanao lang matatagpuan. Ito ay nilala (woven), sa tantiyadong sukat na maisusuot lamang kung ibabad muna sa tubig upang lumambot. Kapag naisuot na at natuyo, bumabalik ito sa dating sukat na tamang-tama lang sa braso. Pantaboy daw ito ng masamang ispiritu, kaya naging popular din sa mga mapamahiing naniniwala sa agimat, kaya bumaha ng mga ito sa Maynila at in-export pa!

May tinatawag na batong “ipot ng bulalakaw”, kulay itim na sa totoo lang ay “tektite” o natirang bahagi ng bumagsak na meteorite. Karamihan sa maliit na batong ito na may iba’t ibang laki at hugis ay matatagpuan sa Mindoro at Batangas at binebenta rin s Quiapo. Mayroon pa ring sinasabing “puting bato balani” na nakita ko ngang dinidikitan ng bakal na bagay, at sa karagatan naman daw ng Infanta (Quezon) ito matatagpuan. Maliit lang ang sukat nito na parang holen pero irregular ang hugis, hindi bilog na bilog.

Ngayon, tinatangkilik ng mga Pilipino ang mga alahas na yari sa mga kristal na galing sa Tsina, dahil nakakagamot daw sila at humihigop pa ng swerte at pera. Dahil sa mga ganoong katangian, itinuring na rin silang mga anting-anting. Naglabasan na rin ang mga talagang bato pa lamang subalit ang laman ay mga kristal, lalo na ang quartz na iba’t iba ang kulay. Marami ang bumibili nito upang maipandispley sa bahay at tuloy makapagtaboy ng malas.

Ano pa nga ba’t at kahit na maituturing nang makabago ang pamumuhay sa panahon ngayon, marami pa rin ang naniniwala sa mga anting-anting. Ang Amerika na nirerespeto ng buong mundo ay merong Superman na ang lakas ay galing sa isang bato. Pero hindi patatalo ang Pilipinas, as usual, na mayroon namang Darna na may anting-anting din na bato!…dapat ito na lang ang lunukin ng mga ayaw paawat na nagbibitbit ng anting-anting…sigurado pang hindi sila mapapasama sa eroplanong babagsak dahil sa pagka-aberya sa ere!