Ang Kawawang Kalagayan ng Maraming Pensiyonado ng Social Security System (SSS) ng Pilipinas

Ang Kawawang Kalagayan ng Maraming Pensiyonado

ng Social Security System (SSS) ng Pilipinas

Ni Apolinario Villalobos

 

Kawawa talaga ang kalagayan ng karamihan sa mga pensiyonado ng Social Security System (SSS) ng Pilipinas. Sa isang banda, ang hindi kawawa ay ang mga dati nang may kaya sa buhay bago nagtrabaho at ang mga namuno sa SSS mismo na milyon-milyon ang sweldo. Ayon sa balita, ang SSS ay may 7 Senior Vice-Presidents at 16 Vice-Presidents. Ang mga sweldo at bonus nila ay milyon-milyon din daw, pati ang mga allowances na kasama ang gastusin para sa mga alagang hayop o pet at grocery. Wala ring aalalahaning problema sa pensiyon ang mga kurakot na opisyal ng gobyerno dahil kapag nag-retire na ay siguradong milyon-milyon  na rin ang naipon nila na kayang ipamana maski sa mga apo sa tuhod.

 

Samantala, ang mga nag-retire nang mga miyembro ng SSS ay nagtitiis sa barya-baryang pensiyon. Nauunawaan naman ang sistemang binabatay ang pensiyon sa buwanang naiambag ng miyembro, kaya mayroong nagpepensiyon ng minimum na mahigit lang ng kaunti sa isang libo kada buwan dahil sa ikli ng panahon ng pag-ambag at kaunting halagang naiambag. May iba pang batayan sa pagminuta o pag-compute ng pensiyon kaya lumalabas na ang iba, kahit ang dating trabaho ay foreman ng mga kargador sa pantalan ay mahigit sampung libo ang pensiyon kung ihambing sa ibang manager na mahigit lang sa 7,000 pesos.  Ang masakit nga lang ay ang katotohanang nagpabaya ang SSS sa paglikom ng mga naiambag ng mga empleyado na kinaltas ng kanila-kanilang switik na mga employer kaya hindi lumalago ang pondo upang maging batayan sa pagpalaki rin ng pensiyon ng mga retirado. Kadalasan din, ang mga aktibo pa sa trabaho ay hindi rin malapag-loan dahil hindi nire-remit ng kanilang switik na employer ang kanilang contribution. Ayon sa balita ay wala pang 40% ang pinakahuling nalikom ng ahensiya batay sa kabuuhan ng mga miyembro, na sa kasalukuyan ay umaabot na sa 31milyon.

 

Nangangamba daw ang SSS dahil pagdating ng 2029 ay maaapektuhan ang pondo kung ibibigay sa 2milyong pensiyonado ang 2 libong pisong dagdag sa bawat pensiyon kada buwan kaya hindi inaprubahan ni Pnoy Aquino. Ayon naman sa gumawa ng panukala sa Kongreso na si Cong. Colmenares, dapat nga raw ang minimum na pensiyon ngayon ng retiradong miyembro ay 7,000 pesos. Marami daw namang paraan upang mahabol ang pagpalago ng pondo nito, tulad ng nabanggit nang  pagpapa-ibayo pa sa paglikom ng mga ambag, at pag-streamline o pagbawas ng mga “top-level managers” na malamang ay nagkakapareho o nag-ooverlap  ang mga responsibilidad. At lalong higit ay ang pagbawas ng mga nakakalula nilang allowances at mga bonus!

 

Sa Pilipinas, ang mga retirado ay hindi nabibigyan ng pagkakataong maging empleyado pagtuntong ng ika-60 na taong gulang. Ang may gulang na 40 nga ay itinuturing nang “overaged” ng ilang employers. May iilang nai-extend ang trabaho subalit hindi na regular ang status nila kundi “Consultant” hanggang umabot sa gulang na 65, kaya ang turing sa suweldo nila ay “Consultancy fee” na wala na ring benepisyo tulad ng allowances na kung tawagin ay “perks”. Ito yong mga nasa “senior management level” na ang saklaw ay mula manager hanggang Senior Vice-president, pero ang mga performance bago mag-retire ay namumukod-tangi, o yong may mga dating responsibilidad na napakahalahaga sa pagpapatakbo ng negosyo o opisina. Ang mga nasa supervisory at rank-and-file level naman ay napakanipis ang pag-asang ma-extend bilang “Consultant”. Ang matindi pa, malimit ay hindi agad naibibigay ang retirement o separation pay kaya ang pag-follow up lang at pamasahe ay problema din. Dahil sa mga nabanggit, pagkatanggap ng separation pay o pensiyon ay makakaltasan na agad ng pambayad sa mga inutang na pamasahe at panggastos sa pamilya nang panahong nagpa-follow up ang nag-retire!

 

May nakausap akong retirado na ang ginagawa ay hinahati ang tabletang gamot na nireseta ng doktor upang tumagal kaysa naman daw mawalan siya ng maiinom dahil hindi kasya ang kanyang pensiyong pambili. Ang iba naman ay hindi na komukunsulta sa doktor kahit masama ang pakiramdam dahil mababawasan ang badyet na pambili ng pagkain. Ang iba pa ay dalawang beses na lang kumakain sa isang araw, at sa halip na isaing ang bigas ay nilulugaw na lang. Nang tanungin ko kung bakit minimum lang ang pensiyon nila, ang sagot sa akin ay dahil hindi permanente ang trabaho nila noon, mabuti nga daw at nakumpleto pa nila ang pag-ambag sa SSS hanggang sa sila ay mag-retire. Hindi naman daw sila nagkulang ng pagpursige sa paghanap ng trabaho subalit talagang wala daw silang makita noong kalakasan pa nila. May mga retirado akong nakausap na nagsabing kapag namamasyal sila sa park o mall ay may bitbit silang mga shopping bag na malaki o backpack para lagyan ng mga junks na mapupulot, lalo na plastic na bote ng mineral water o lata ng soft drinks dahil kahit papaano ang maliit na kita sa mga ito ay nakakatulong din.

 

Sa mga mauunlad na bansa, kahit malaki  ang kaltas sa suweldo ng mga empleyado para sa buwis at ambag sa social security ay sigurado naman ang mga benepisyo nila dahi ang pagpapa-ospital, gamot, at pagpapa-aral sa mga anak ay libre. Ang ibang hindi gaanong maunlad na bansa naman ay maliit ang kinakaltas sa suweldo para sa buwis at social security, na ang pinakamalaki ay hindi umaabot sa 20%, subalit magaganda pa rin ang kanilang mga benepisyo. Sa Pilipinas naman, ang kinakaltas sa suweldo ng mga empleyado ay mahigit 30% subalit wala halos katumbas na matinong benepisyo. Ito yata ang sinasabi ng pangulo ng bansang si Benigno S. Aquino III na “matuwid na daan”….at saan naman patungo?….sa pagkagutom?

 

Mahirap talagang magkaroon ng presidenteng hindi nakadanas ng kahirapan sa buhay. Ang problema sa pensiyon ng SSS ay dumaan din sa ilalim ng nakaraang mga administrasyon, at lalong lumala sa panahon ni Pnoy Aquino ngayon. Kung sa halip na puro sisi ang ginagawa niya sa nakaraang administrasyon ay nagpakasipag na lang siya bilang presidente, sana kahit kapiraso ay may maipagpasalamat sa kanya ang mga Pilipino.

 

The Hopeless Light Rail Transit (LRT) of Manila

The Hopeless Light Rail Transit (LRT)

By Apolinario Villalobos

 

When I took the LRT to Sta. Cruz on the morning of January 10, 2016, I noticed that the driver was not making announcements about precautions and as we were approaching stations as part of their standard operating procedure. Instead of the announcement via the PA system, the security guard on board was making the announcement to the highest level of his voice that he could muster. I presumed the driver was not in the mood or just plain lazy, until I finally drew enough courage to ask the security guard why it was so. He told me that the PA system of the train I have taken was kaput…broken…wrecked, defunct – for several days.

 

While the LRT management may treat such breakdown a trivial matter, for the commuters, especially, those who are new in Manila, it is not. The announcement being made as the train approaches each station is an important information for the local and foreign visitors who are taking the “risk” of riding the LRT train despite the discouraging forewarnings from the media about its frequent breakdown. Without the announcement, those who are not familiar with the stations along the route must crane their neck to have a glimpse of the station signboard or ask other passengers, otherwise, they might overshoot their destination.

 

The joke today is that, if one plans to take the LRT or its “sister train of anguish”, the MRT, he or she must have an “allowance” of at least two hours. The two hours are for the trek along the rails to the nearest station when the train suddenly comes to a grinding stop….yes, grinding because of the frightening “metal to metal” screeching sound of the wheels. When there’s a downpour, pity are those without umbrella. When the sun is generous with its scorching rays, pity are those without the same contraption for shade.

 

The elevators are still out of order. The escalators are still resting. The toilets are still padlocked, except for one or two. But, fortunately, the employees are doing their best to be nice with their ever ready smile and uncomplaining stance even when four or five passengers one after another pay in crispy one thousand peso bill. These are the people in the lower rung of operation who are trying make up for the handicaps of the LRT system. Meanwhile, those at the top, including the DOTC secretary, Emilio Abaya, are so embarrassingly naïve to the situation that noisy calls for their resignation fall to deaf ears….theirs and those of the president of the nation, Benigno S. Aquino III.

Ang Tao, Kalinisan, Pagkain, at Iba Pa

Ang Tao, Kalinisan, Pagkain, at Iba Pa

Ni Apolinario Villalobos

 

Hindi maganda sa isang tao ang sobra-sobrang pagiging malinis, kaya makakita lang ng pagala-galang inosenteng ipis ay animo naholdap na kung magsisigaw. Hindi masama ang maging malinis sa paligid, lalo na sa tahanan at katawan. Dapat lang nating alalahanin na lahat ng bagay, mabuti man, ay may limitasyon, tulad ng pag-inom ng gamot at pagkain. Ang binabakuna sa katawan ng tao upang magkaroon ito ng panlaban sa virus na nagiging sanhi ng iba’t ibang uri ng sakit ay virus din, kaya ang unang epekto nito ay pagkakaroon ng lagnat hanggang “masanay” ang katawan sa pagkakaroon nito. Ibig sabihin, may mga mikrobyo ding napapakinabangan ng tao, kahit ang mga ito ay itinuturing na marumi at salot.

 

May isa akong kaibigan na sa sobrang kalinisan sa bahay ay palaging pinapansin ang nalulugas na buhok ng kanyang misis kaya tuwing magsusuklay ito ay sinusundan niya at pinupulot ang mga buhok na nalalaglag sa sahig. Isang beses sinabihan uli niya ang kanyang misis ng, “o, marami na namang buhok ang nalugas mula sa ulo mo”. Napuno na yata ang misis kaya sinagot niya ang mister ng, “mabuti…ipunin mo para maihalo sa scrambled eggs bukas!”. Pinayuhan ko ang kaibigan ko na hindi tinatanggap sa korte ang nalulugas na buhok ng asawa na kumakalat sa sahig bilang dahilan ng annulment ng kasal, nang minsang humingi siya sa akin ng payo. Sa halip ay sinabihan ko siyang kumbinsihin ang asawang magpakalbo upang maibili niya ng maraming wig na iba’t iba ang pagkaayos at kulay para umayon sa kanyang mood! Hindi ko na nakita ang kaibigan ko… sana hindi sinaksak ng misis!

 

May mag-asawa naman akong kilala na dati ay bugnutin pero hinayaan ko na lang dahil parehong mahigit 70 na ang edad. Pero nang makita ko uli ay sila pa ang unang bumati sa akin. Nang tanungin ko kung ano ang pagbabago sa buhay nila, ang sabi nila, “hindi na kami madalas maglinis ng bahay”. Noon kasi habang naglilinis sila ng bahay ay minumura nila ang alikabok, at maghapon silang nakasimangot lalo pa at nakikita nila ang pagkakalat ng dalawang apo. Nadiskubre din nila na mula noong hindi na sila madalas maglinis, tuwing umaga ay may dalawa hanggang tatlong ipis silang nakikita na nagkikisay. Sabi ko sa kanila ay malamang na-“suffocate” o nalason ng naipong alikabok sa sahig ang mga ipis na ginagapangan nila. Dagdag- paliwanag ko pa ay, kaya siguro mas gustong manirahan ng ipis sa cabinet at mga sulok ay dahil wala halos alikabok sa mga ito. Bilang payo, sinabihan ko silang mag-ball room dancing na rin.

 

Maraming ospital na hi-tech ang naglilipana ngayon saan mang panig ng mundo, kasama na diyan ang Pilipinas at nagpapataasan pa ng singil. Dahil sa kamahalan ng kanilang singil, ang nakakakaya lang magpa-admit ay mayayaman, na ang kadalasang sakit ay sa puso, kanser at iba pang sakit na pangmayaman.  Subali’t hindi maipagkakaila na ang mga sakit na nabanggit ay nakukuha rin sa mga “maruming pagkain”. Ito yong mga pagkaing ipinagbawal na nga ng doctor ay patuloy pa ring kinakain. Alam na ng lahat kung ano ang mga “maruming” pagkain kaya kalabisan na kung babanggitin ko pa. Upang pabalik-balik sa mga doktor ang mga pasyente, siyempre dahil sa kikitain mula sa mahal na konsultasyon, sinasabihan na lang nila ang mga ito na kumain ng mga dapat ay bawal na pagkain “in moderation”, o hinay-hinay, o paunti-unti. Obviously, ay upang hindi bigla ang pag-goodbye sa mundo….at tulad ng nabanggit na, tuloy pa rin ang mahal na konsultasyon!

 

Ang industriya sa paggawa ng mga pagkaing dapat ay “moderate” lang daw kung kainin ay tuloy sa paglago at pagkita ng limpak-limpak upang  masupurtahan naman ang gobyerno sa pamamagitan ng buwis na binabayad nila. Ang ilang mababanggit na produkto ay processed foods na may salitre o preservative, maraming asin, food coloring, na tulad ng hot dog, corned beef,  bacon, ham, smoked fish, at mga inuming may kulay at artipisyal na lasa.

 

Sa puntong ito, gustong ipakita ng mga Tsino na nangunguna sila sa lahat ng bagay kaya pati ang paggawa ng nakalalasong artificial na bigas, sotanghon, alak, at pati ang itinanim na ngang bawang ay inaabunuhan din ng isang uri ng fertilizer na nakakalason sa tao, upang maging “matibay” at hindi mabulok agad sa imbakan. Ang masama lang, artificial at nilason na nga ang mga pagkain ay nakikipagsabwatan pa ang mga Tsino sa mga walang puso at konsiyensiyang mangangalakal sa Pilipinas upang maipuslit ang mga ito kaya hindi napapatawan ng karampatang buwis. Kung sa bagay, paano nga namang maipapadaan sa legal na proseso ang mga produktong bawal?  Maliban lang siyempre…. kung palulusutin naman ng mga buwaya at buwitre sa Customs!

 

Ang legal namang buwis na nalilikom ay ginagamit ng gobyerno sa mga proyektong kailangan ng bansa at mga mamamayan sa pangkalahatan. Kaya masasabing may pakinabang din pala ang paggawa ng pagkaing unti-unting pumapatay sa tao…. isang paraan nga lang ng pagsi-self annihilate o pagpapakamatay…. upang makontrol ang paglobo ng populasyon…na ang ibang paraan ay giyera, kalamidad tulad ng bagyo, baha, lindol, at matinding tag-tuyot!

 

Kung hindi dahil sa nabanggit na mga paraan, baka pati sa tuktok ng mga bulkan ay may mga condominium at subdivision dahil sa dami ng mga taong aabutin ng mahigit 100 taong gulang bago mamatay…at  baka biglang mawala ang wildlife na magiging delicacy na rin dahil sa kakulangan ng pagkain…at baka magiging bahagi na rin ng pagkain ng tao ang minatamis na mga dahon at balat ng kahoy!

 

Sa Tsina ay delicacy ang talampakan ng oso o bear. Sana ang magagaling na Tsinong chef ay makadiskubre ng masasarap na recipe para sa buwaya, buwitre, at hunyango…marami kasi nito sa Pilipinas para mapandagdag sa pagkain ng mga Pilipinong nagugutom dahil ninanakaw ng mga walang kaluluwa ang pera ng bayan!

 

Ang Nakapagtatakang “Underspending” ng Kagawaran ng Edukasyon

Ang Nakapagtatakang “Underspending”
Ng Kagawaran ng Edukasyon
Ni Apolinario Villalobos

Hindi na kailangang magbanggit ng mga numero o halaga tungkol sa isyung ito na ang simpleng ibig sabihin ay hindi paggamit ng Kagawaran ng Edukasyon ng buong nakaraang budget na itinalaga sa kanila, ayon sa Commission on Audit. Dapat imbestigahan ito dahil malinaw na may kakulangan ang mga namamahala sa pagpatupad ng mga programa at proyekto nila.

Ang budget ay binibigay sa kagawaran batay sa kanilang inihahaing budget proposal na kinapapalooban ng mga inaasahang gastusin na batay naman sa mga nakaraang mga gastusin. Subalit may mga hindi inaasahang gastusin na maaaring lumutang sa pag-usad ng panahon, at ito ay karaniwang nangyayari kahit sa mga pribadong kumpanya. Sa madaling salita, imposibleng hindi maubos o di kaya ay kulangin pa ang itinalagang budget.

Ang permanenteng problema ng kagawaran ay ang kakapusan ng mga kuwarto na nangangahulugang dapat ay may mga eskwelahang kailangang palakihan. May mga eskwelahan ding dapat ay kailangang ayusin ang kabuuhan, dahil taunan kung hatawin ng mga kalamidad tulad ng bagyo at baha. At ang pinakamalaking problema ay ang kawalan talaga ng mga eskwelahan sa mga liblib na barangay.

May mga problema din sa kawalan ng maayos na toilet facilities ang mga paaralan, na sa simula lamang ng pasukan malinis. Karamihan ay walang tubig na de-gripo o poso man lamang, kaya ang mga kubeta ay nanlilimahid na sa katagalan. At, dahil hindi nalilinis nang maayos ay nakakaapekta sa kalusugan ng mga mag-aaral. Idagdag pa diyan ang kakapusan ng mga libro na kailangang palitan taon-taon dahil ginawang workbooks upang pagkitaan ng mga tiwali. Lahat ng mag-aaral ay kailangang magkaroon ng mga libro, dahil ito na rin ang nagsisilbing “test paper” nila….isang kabobohang sistema! Ang palaging nire-report sa media na one-on-one daw, o bawat mag-aaral ay meron na, kaya wala nang problema sa libro ay totoo sa ilang eskwelahan sa Maynila at malalapit na rehiyon, subalit hindi nangyayari sa mga liblib na lugar.

Kung dati, gamit ang kapirasong ¼ o ½ na papel ay maaari nang mag-test, ngayon hindi na dahil ang mga test questions ay nasa libro na mismo kaya nakanganga ang walang pambili. At, dahil napipilitang bumili, ang mga magulang ay kailangan pang mangutang. At isa pa, bakit hindi badyetan ng kagawaran ang makabagong sistema nang pagtuturo, gamit ang computer?

Sa harap ng mga problema ng mga eskwelahan, guro, at mga mag-aaral, nakapagtataka na hindi nagamit ang buong nakaraang budget na inaprubahan para sa kagawaran. Dapat nga ay kulang pa kung tutuusin. May pinaglalaanan kaya ang mga opisyal ng matitipid nilang budget?

Ang mga ahensiya ng gobyerno ay mayroong programa na parang bonus kung ituring, at may kinalaman sa “pagtitipid”, dahil ang panggagalingan ng pera para dito ay mula sa matitipid na nakalaang budget. Ang matitipid ay kailangang ibalik muna sa National Treasury upang ma-record. At ang officially na madi-deklarang “savings” ay paghahatian ng mga opisyal at kawani ng “nakatipid” na kagawaran.

Marami akong nakausap na mga taga-gobyerno na nagsasabing maganda na sana ang programang yan, subalit nasasakripisyo naman ang mga pangangailangan nila, lalo na ang mga office supplies na tinitipid at kung hindi man, ay mababang uri ang binibili upang magkarooon sila ng “savings”. May nagkwento pa na ang stapler niya ay nahulog mula sa mababang kinalalagyan subalit hindi na niya magamit dahil sumabog at nagtalsikan ang mga spring at iba pang bahagi. Ang lapis ay madaling mapudpod at ang eraser nito ay nakakapunit ng papel dahil kailangan pang ikuskos ng matagal upang maka-erase. Ang ball pen ay mas marami pang “naitatae” kaysa naisusulat, at hindi mailapag nang nakahiga dahil tatagas ang tinta. Palagi silang kinakapos ng mga bond paper at ang carbon paper, kung hindi man punit-punit na dahil sa sobrang gamit ay wala na ring nai-impress sa mga duplicate copies. Ang mga typewriter din daw nila ay antique.

Ang nakalimutan ng kagawaran na isa pang mahalagang bagay ay ang take home pay ng mga guro na halos hindi sapat, kaya sila napipilitang umutang ng 5-6 o di kaya ay magbenta ng kung anu-ano sa eskwela upang may dagdag na kita. Dapat ay bigyan din ng malaking “hazard pay” ang mga gurong na-assign sa mga liblib na barangay kung saan ay kailanga pa nilang tumawid ng dagat o ilog, at maglakad ng kung ilang oras upang makarating sa pinagtuturuan. Ang iba ay nagtitiyagang gumamit ng second-hand na motorsiklo dahil walang masakyan, subalit bubunuin naman nila ang delikadong mabato at maputik na mga feeder road. At ang pinakamatindi ay ang peligro sa banta na dulot ng kidnapping!

Ngayon, bakit nagtitipid ang kagawaran? May pag-asa pa kaya ang kagawarang ito na siyang naglilinang dapat ng mga pag-asa ng bayan – ang kabataan? Maganda sana ang mga layunin ng kagawaran subalit napaka-obvious na ang diperensiya ay sa mga namamahala. Para ring demokrasya na sa prinsipyo ay napakaganda, subalit inaabuso ng mga taong inaasahan ng mamamayan kaya nila ibinoto….kaya nawalan ng silbi!