Farewell…Eboy
(for Eboy Jovida)
By Apolinario Villalobos
In this world you’ve ceased to live
But in our heart and mind
You shall linger with a smile –
And, it shall never fade in time.
You’ve tried to be the best you could –
Husband, father… friend
In songs you have crooned
Even the calm you well feigned.
Farewell…to the best father, farewell!
Friend, you’re a delight
Ride on the glory of our love
As you journey towards that Light!
Bernard Fetalvero- de la Cruz at Ian Paredes -Atrero
…naghuhubog ng mga kabataan ng Real Dos (Bacoor City)
Ni Apolinario Villalobos
Kabataan pa lang niya ay nakitaan na si Bernard de la Cruz, 26 taong gulang ngayon, ng pagkahilig sa basketball, kaya hindi nakapagtataka ng naglaro siya sa koponan ng SFACS high school at sa college naman ay naging varsity player ng kanilang paaralan, ang Emilio Aguinaldo College. Nasa lahi nila ang pagiging basketbolista dahil ang kanyang tatay ay naging PBA player. Mapalad si Bernard dahil noong kabataan niya ay hindi pa uso ang computer at internet café kaya ang panahon niya ay nagugol sa paglaro ng basketball. Malaki ang pasasalamat niya kay Wilson “Bong” de Jesus sa paghubog sa kanya pati na ang iba pa niyang kababata sa paglaro ng basketball. Hindi naging maramot si Bong sa pagbahagi ng mga nalalaman niya sa larong ito, kaya maraming natutuhan si Bernard at ang iba pang mga kabataan. Natanim sa pagkatao ni Bernard ang disiplina kaya madali niyang natutunan ang iba’t ibang teknik sa paglaro tulad ng pag-“grind”.
Ngayon, maliban sa pag-alaga ng nanay niyang na-stroke, full time din siyang Church worker na nagtitiyaga sa pagtuturo ng pag-unawa sa Bibliya sa mga kabataan ng barangay. Ayon sa kanya,
“…masaya na ako na gumagaling ang mga kabataan sa paglaro ng basketball at nalalayo sila sa masamang bisyo…nagiging responsible at disiplinado. At, naisi-share ko din yung faith ko kay Jesus Christ sa kanila….si Ian ang team mate ko na super solid brother ko in this life and the next ay nandiyan din na palagi kong katuwang.” Malaking bagay din ang pagiging magka-tandem nila ni Ian. Naging matatag ang spiritual foundation nito dahil sa naibabahagi niyang mga ispiritwal na bagay, lalo na ang pananalig sa Diyos. Dahil sa tiwala nila sa isa’t isa, nabuo nila ang team ng mga kabataan ng Real Dos. Dagdag pa niya, “ang main goal talaga namin ni Ian sa pagtuturo ng basketball is to honor God, and to share our faith with the youth…guide them to become better persons on and off the court…kaya, lahat ng ginagawa namin is to honor God dahil sa paniniwala kong all glory belongs to Jesus, at lahat ng ginagawa namin ay in His name.”
Tulad ni Bernard, si Ian Atrero, na ngayon ay 25 taong gulang na, ay unang natutong maglaro ng basketball sa Perpetual Village 5 noong kabataan niya. Malaking bagay sa kanya ang mga natutunan niya dahil napasama siya sa Adamson Junior Falcons sa loob ng dalawang taon – 1969 at 1970. Napasama din siya sa coaching staff para sa “Camp and Play Basketball” na pinangunahan noon ni Coach Dayong Mendoza, na coach din niya noong siya ay nasa high school. Si Mendoza ang naging inspirasyon ni Ian sa adbokasiyang paghubog ng mga kabataan ng Real Dos. Dahil sa inspirasyong nabigay ni coach Mendoza sa kanya, sumidhi ang pagpursige niya na lalong matuto sa larong ito.
Naging MVP siya ng BPO Classics, major league ng mga BPO companies. Nakamit niya ang karangalan sa murang gulang, kaya nasabi niyang, “… pag gusto mo ang isang bagay, magagawan mo ng paraan upang makamitt ito…minsan kasi choice lang lahat yan…kung choice mong mag-excel, eh, di sipagan mo…kung gusto mong maging tamad, eh, di choice mo pa rin yon”. Dagdag pa niya, “the choices we make today will determine our future…in personal matters, and in sports…I am a simple kid lang before na mahilig maglaro ng basketball sa village court kahit tanghaling tapat…nangarap at nagsipag para makasama din sa isang varsity team na natupad naman…nagpapasalamat ako sa mga taong nagturo sa akin noong bata pa ako…una, dahil wala silang bayad at ang goal nila ay may matutunan ako at mga kababata ko, kasama ang pag-enhance ng skills na meron na kami…at, ang isa pang masasabi ko ay natuto ako dahil sa pagtitiyaga at pagsisipag ko na rin…naniniwala ako na kaya kong makipag-compete sa iba…I am not born talented but I am born with determination to work hard coupled with determination.” Nagtatrabaho si Ian ngayon bilang Learning and Development Analyst or e-Learning Developer, ngunit, ang talagang balak niya noon ay maging propesor.
Dahil magkasama na mula noong bata pa sila, nag-usap sina Bernard at Ian tungkol sa kaya nilang gawin upang makatulong sa mga kabataan ng barangay Real Dos, at tulad ng inaasahan, sumentro ang usapan sa basketball na pareho nilang hilig. Ang unang pangarap ni Ian na maging propesor ay magagamit sa “pagturo” na animo ay titser, ng mga kabataan sa larangan ng basketball, na tatapatan naman ng pagiging maka-Diyos ni Bernard isang full-time Church worker ngayon, upang ang matutunan ng mga kabataan ay hindi “magaspang” na uri ng paglaro.
Nagtugma ang kanilang mga adhikain dahil para sa kanila, napapanahon na ang pagpasa ng mga natutunan nila…kung baga ay, “it’s payback time”, ayon na rin sa kanila. Hindi nila pwedeng bayaran ang mga nagturo sa kanila noon, kaya ang utang na loob ay ipapasa na lang nila sa iba. Naantig ang damdamin nila habang pinapanood noon ang mga kabataan na nagpipilit na matutong mag-shoot ng bola at kumilos ayon sa hinihingi ng larong nabanggit. Walang technicalities at systematic organization. Umiral siguro ang mental telepathy sa pagitan nilang dalawa kaya sandal lang ay nakabuo agad sila ng mga plano. Inuna nila ang “inspirational stage” kaya nag-share sila ng mga karanasan nila sa mga kabataan upang matanim sa kanilang isipan na ang laro ay hindi lang pag-shoot o pagpasa ng bola. Ibinahagi nila ang dinanas nilang hirap at sarap upang matuto. Sumunod ay ang paggawa ng iskedyul – tuwing Sabado habang may pasukan sa eskwela, pero babaguhin pagdating ng bakasyon.
Sa ngayon, lahat ng gastos ay hinuhugot nina Bernard at Ian sa kani-kanilang bulsa, kasama na ang para sa paminsan-minsang snacks na kapalit ng magandang performance ng mga tinuturuan nila sa pag-practice. Hindi kasubuan ang turing nina Bernard at Ian sa pinasok nilang adhikain kaya handa sila sa mga bagay na may kinalaman sa kanilang sinimulan, tulad ng mga pinangarap na cones, bola, uniporme at iba pa. Hindi madaling sabihing pag-iipunan nila ang mga ito, na nakatanim sa kanilang isipan dahil sa laki ng halagang kakailanganin. Subalit tulad ng sinabi ni Ian sa unang bahagi nitong sanaysay, “kung gugustuhin ay talagang magagawan ng paraan”.
Naniniwala ako sa “milagro” dahil isa ito sa mga ginagamit ng Diyos na paraan upang makapagbukas ng isipan ng tao upang siya magbago. At ang “milagro” ay nangyayari nang hindi inaasahan kung minsan, kahit hindi hinihingi ang isang bagay. Malay natin….may matanggap na “grasya” sina Bernard at Ian, ang dalawang taga-hubog ng kabataan ng Real Dos, na pondo upang magamit sa pagbili ng mga pangunahing pangangailangan, at susundan pa ng magagamit naman sa pagbili ng iba pa? Manalig lang sa kapangyarihan ng Diyos, wika nga ni Bernard!…at magsikap din, wika naman ni Ian!
Sa pamamagitan nitong isinulat ko, nanawagan ako sa mga may gintong puso at gustong tumulong sa adhikain nina Bernard at Ian.
rnard Fetalvero- de la Cruz at Ian Paredes -Atrero
…naghuh
Asher: Masipag na “Errand Girl”
Ni Apolinario Villalobos
Nang minsang kumain ako sa isang maliit na karinderya sa kanto ng mga kalyeng Soler at San Bernardio sa Sta. Cruz ay natawag ang pansin ko ng isang batang lumapit sa may-ari ng karinderya at nagsabing, “pwede na po akong bumili”. Ang nagsalita ay isang maliit na batang babae, na maayos ang bihis at ang kausap niya ay ang may-ari ng karinderya. Siya si Asher na nakapalagayan na ng loob ng may-ari ng karinderya upang bumili ng mga kailangan niya sa kabilang kalye lamang.
Nakakatuwa si Asher dahil sa gulang na pitong taong gulang ay marunong nang dumiskarte upang makaipon ng pambaon sa eskwela. Sa pasukan, siya ay tutuntong na sa grade 2 at ayon sa lola niyang si Marissa Marcelino na may karinderya rin sa katabing bahagi lamang, masipag daw itong mag-aral at hindi tamad gumising ng maaga upang makapaghanda sa pagpasok.
Ang nanay ni Asher na si Aizza ay anak ni Marissa, at sidewalk vendor din sa Cubao. Halos lumaki na sa lola si Asher na nakatira rin sa lugar na yon kaya kahit sa buong maghapong wala ang nanay niya, ay palagay ang kanyang loob. Maliban kay Asher ay nasa kalinga rin ng lola ang isa pang apo na umaalalay sa kanya sa karinderya dahil nauutusan din subalit may pagkasutil nga lang kaya alaga nitong kulitin ang kanyang pinsan na hindi kumikibo. Mas matanda kay Asher ang kanyang pinsan dahil ito ay siyam na taong gulang na subalit nasa grade one pa rin.
Matatas at diretso sa pakikipag-usap si Asher kahit sa mga nakakatanda sa kanya at hindi nakikitaan ng pagkakimi o pagkamahiyain kaya natutuwa sa kanya ang mga nakakakilala sa kanya. Ganoon pa man hindi nawawala ang pamumupổ nito sa mga nakakatanda. Hindi tulad ng ibang bata, hindi na raw hinihintay ni Asher na utusan siya kung ano ang gagawin paggising niya sa umaga. Kusa siyang naglilinis ng katawan bago magpresenta ng sarili upang mamili.
Nang umagang yon na natiyempuhan ko si Asher, namili muna siya bago kumain ng almusal kasabay ang pinsan niya. Subalit ang kapansin-pansin ay ang pagiging tahimik niya at kawalan ng kilos-paslit. Tuluy-tuloy ang pagkain niya hanggang makatapos, walang kung anu-ano pang ginagawa na karaniwang ginagawa ng ibang bata. Pagkatapos niyang kumain ay umupo lang siya sa isang tabi upang maghintay na naman ng iuutos sa kanya. Sa bawat utos ay may binibigay sa kanyang pera na iniipon naman niya.
Ang palayaw pala ni Asher ay “pango” (flat-nosed), pero itong bansag ay natatakpan ng pagkatao niya na ang pagkabusilak ay nakakasilaw!
Ang Pagpapalaganap ng Pananalig o Pananampalataya
(tungkol ito sa “chain prayer” at iba pa)
Ni Apolinario Villalobos
Maraming paraan ang maaaring gamitin sa pagpalaganap ng pananalig o pananamapalataya sa Diyos. Subali’t magandang gawin ito sa paraang walang karahasan o pamimilit.
Ang isang halimbawa ay ang ginagawa ng ISIS sa Gitnang Silangan na gumagamit ng dahas upang maisakatuparan ang hangad nilang mapalawak ang pamumuno ng “Islamic Caliphate”. Inabuso din nila ang tunay na kahulugan ng “jihad” na ginamit nilang pangbalatkayo sa pulitikal nilang layunin.
Ang iba naman ay gumagamit ng “literal” na kahulugan ng mga sinasabi sa Bibliya upang ipakita na malawak na ang narating sa kababasa ng nasabing libro. Hindi man lang nila naisip na ang Bibliya ay may iba’t-ibang bersiyon na ginagamit ng iba’t- iba ring relihiyon. Ang matindi pa nga ay ang sinadyang pagkaltas ng ibang bahagi ng nasabing libro upang umangkop sa layunin ng mga namumuno ng relihiyon.
May mga taong sumasampa sa mga bus at jeep o di kaya ay nagtitiyagang magsalita sa matataong lugar tulad ng palengke. Ang iba naman ay naghahanap ng makikinig sa kanila kaya umiistambay sa mga mall at liwasan o park tulad ng Luneta. Karamihan sa kanila ay nag-resign sa trabaho upang bigyan ng halaga ang “nararamdaman” daw nilang utos sa kanila ng Diyos, kaya ang resulta….pagtigil ng pag-aaral ng mga anak, at kagutuman ng pamilya. Ang mga nasa palengke naman ay matiyaga din, at kadalasan ay grupo sila – habang ang isa ay nagsasalita o kumakanta sa harap ng mikropono, ang mga kasama naman niya ay nakakalat hanggang sa paligid ng palengke na hindi na abot ng loud speaker, lumalapit sa mga tao habang may hawak na lagayan ng “donation”.
Noong wala pa ang computer, ang tawag sa daluyan ng teknolohiyang hatid ng radyo at telebisyon ay “air wave”. Ngayon naman ay may mas malawak na daluyang kung tawagin ay “cyberspace”. Kung noon ay may “air time” na binabayan ang mga maperang pastor na kung tawagin naman ay “block timer” upang magpalaganap ng mga salita ng Diyos ayon sa kanilang paniniwala, ngayon ang napakasimpleng gagawin lang ng isang tao ay magbukas ng facebook account, at presto!…mayroon na siyang venue, o outlet, o labasan ng kanyang mga saloobin.
Ang “facebook” naman ay para lang sana sa mga larawan ng mga magkaibigan upang maipakita nila ang aktwal nilang hitsura o mga ginagawa lalo na ng pamilya, na maaring samahan ng maikling bagbati. Subalit dahil nakita ang lawak ng inaabot ng facebook, naisip ng mga may malakas na pananampalataya na magpalaganap ng kanilang paniniwala sa pamamagitan ng paglagay sa “frame” ng mga dasal na ginamit sa “chain” o tanikala upang marami ang marating na kaibigan. Ang nakasama ay ang “babala” o warning na kung hindi ipagpapatuloy ng nakatanggap ay may mangyayaring sakuna o kamalasan sa kanyang buhay. Ang mga may mahinang pundasyon ng pananalig ay natataranta at natatakot dahil kung minsan ang natatanggap nila ay may warning na “dapat ay sa 50 na kaibigan” ipaabot. Kaya ang mga kawawang nakatanggap na ang kaibigan sa facebook ay wala pa ngang 10 ay hindi na magkandaugaga sa paghanap ng iba pang tao kahit hindi gaanong kilala upang umabot lang 50 ang kanyang padadalhan! Ang iba ay hindi makatulog dahil dapat daw ay ikalat ang dasal sa loob ng 24 na oras!
Sa isang banda, hindi dapat ipinipilit ang pagyakap sa isang paniniwala na mula’t sapul ay ayaw ng isang tao. Hindi dapat idaan sa “chain prayer” ang pagpapalaganap ng pananalig sa Diyos, kung mismong ang nagpadala ay hindi rin gumagawa ng dapat gawin ayon sa dasal na ikinakalat niya. Paano kung ang pinadalhan ay bistado ang ugaling masama ng nagpadala? Alalahaning hindi nakokontrol ang ganitong uri ng pamamahagi o sharing at hindi maiwasang magkakabistuhan ng ugaling “plastic”. Ang mangyayari niyan, baka libakin pa ang nagpada ng “chain prayer”, ng mga pinadalhan niya dahil sa kanyang pagkukunwari. Yan ang dapat pag-ingatan sa paggamit ng “social media” tulad ng facebook.
At, ang pinakamahalaga….dapat alalahaning, mas malakas ang internet sa “itaas”….iba ang gusto ni Lord na mangyari, ang ipakita sa gawa at kilos ang mga Salita Niya, hindi ipakalat sa facebook na may kasamang pananakot….dahil marami nang taong pagod sa mismong pananakot ng ibang relihiyon na ang gagawa ng masama ay “mahuhulog sa nag-aapoy na impyerno”!
Ano Ba Talaga Ang Pag-ibig?
By Apolinario B Villalobos
Mula pa noong panahong nauna
Ang pag-ibig ay sinisimbolo na ni kupido
Isang anghel na laging tangan ay pana
Nakaumang sa magsing-irog
At handang magpakawala ng palaso
Na siyang tutusok sa mga puso
Magpapatibok sa mga ito ng mabilis
Hudyat na nabaon na ang pag-ibig
At handang bigkasin ng kanilang bibig.
Marami na ang namatay dahil sa pag-ibig
Marami na rin ang nasiraan ng bait
Marami rin ang napariwara
Kaya sa murang gulang ay nagsama
Nagpadami ng supling sa mundong ibabaw
Naging palamunin at sa kalye’y pakalat-kalat
Walang direksyon ang buhay nguni’t
Kung umasta sila akala mo’y sikat –
Mga katawang nanlilimahid sa gulanit na damit.
Masarap ang umibig kung isip ang magpapanaig
At hindi damdamin na malayo sa utak
Na siyang dahilan ng masakit ng pagbagsak
Kapag natauhan sa bulag na dikta ng damadamin
Na kung umiral ay animo ulap sa kalawakan –
Natatangay ng hangin at hininigop ng init
Patungo sa mga palanas na tigang
Naghihintay na kahi’t ambon ay mabiyayaan
O di kaya’y hamog sa magdamag o kinaumagahan.
Di dapat umasa ng kung anu-ano na dala ng pag-ibig
Dapat hintaying kusang ialay ng taong nakakadama nito
Dahil pagkasiphayo lamang ang idudulot sa umaasa
Kung hindi dumating ang minimithi
Na nakikimkim ng damdaming kimi;
Dapat ding likas na maipakita sa mga kilos
Ang marubdob na nadarama ng isang umiibig
Huwag hintaying hingan ng kanyang irog
Ng mga bagay na sa harap niya ay dapat idulog.
Banal ang tunay na pag-ibig
Ito ay hindi libog na sa isang saglit
Kakawala sa katawang nag-iinit;
Kaakibat nito’y pagtatanging di nagdududa
At turingang may respeto sa isa’t isa,
Ang bawa’t tibok ng puso para sa iniirog
Dapat ay laging dumadaan sa utak
Nang sa gayon, lahat ng naipapakita sa kilos
At nasasambit ng bibig ay napag-iisipang lubos.
Rose
(para kay Rosita Segala)
Ni Apolinario B Villalobos
Kung siya’y iyong pagmasdan
Mababanaag mo sa mga mata niyang malamlam
Bigat ng pinapasang katungkulan
Hindi lang para sa mga mahal sa buhay
Kung hindi, pati na rin sa malalapit na kaibigan.
Mayroon man siyang kinikimkim
Hindi kayang isiwalat ng maninipis na labi
Ang matagal nang pinipigil na damdamin
Nakapaloob sa nagpupumiglas na tanong
“May kaligayahan kaya para sa akin sa dako pa roon”?
Marami na rin siyang inasam sa buhay
Nguni’t maramot ang kapalaran at pagkakataon
Kabutihang kanyang pinamamahagi sa iba
Kalimitan ay palaging may katumbas na luha
Pati na pag-abuso na nagbibigay ng matinding pagdurusa.
Sa kabila ng lahat, marubdob pa rin ang paniniwala niya sa Diyos
Na siyang tanging nakakabatid ng lahat ng kanyang paghihirap
At alam niyang darating ang panahon na kanyang makakamit
Pagmamahal at katiwasayan ng kalooban na sa kanya’y pinagkait
Samantala, kanya na lang iindahin, mga darating na siphayo at pasakit.
(Si Rose ay taga-Quezon at nang mapadpad sa Maynila noong 1972 ay kumuha ng maliit na puwesto sa Recto, sa bahaging kung tagurian ay “Arranque”. Sa bahaging ito ng Maynila makakakita ng mga alahas na binebenta ng mura dahil karamihan ay nabili ng bultuhan o maramihan sa mga bahay-sanglaan o pawnshop. At, sa ganitong uri ng negosyo sumabak si Rose, subalit hindi sa pagbenta, kundi sa paglinis na kasama ang pagtubog upang lalong tumingkad mga alahas. Ang puwesto niya ay nasa ilalim ng hagdan patungo sa ikalawang palapag ng lumang gusali, kung saan ay may inuupahan siyang kuwarto, kasama ang kanyang pamangkin na si Marivic.
Marami siyang kakumpetensiya sa uri ng kanyang trabaho – mga lalaki, kaya napabilib ako sa kanya nang malaman ko ang kanyang trabaho. Ayon sa kanya, pinipilit niyang makaipon upang may magamit sa mga emergency na pangangailangan kaya alas- siyete pa lamang ng umaga ay nag-aabang na siya ng mga kostumer na gustong magpalinis ng alahas, at inaabot siya ng gabi dahil sa kanyang pagtitiyaga.
Sa probinsiya pa lang nila ay marami nang natulungan si Rose, subalit hindi siya naghangad ng kapalit. Nakakaramdam siya ng kasiyahan sa pagtulong sa iba upang hindi sila makaranas ng mga kahirapang napagdaanan niya. Ayaw niyang umasa sa mga kamag-anak, kahit na yong mga natulungan niya, kaya nagsisikap, at pinapasa-Diyos na lamang niya kung ano man ang mangyari sa kanya, subalit kahit papaano ay nag-iingat pa rin siya.)
The Spirited Anna…with sightless left eye
and dimming right one
by Apolinario Villalobos
I thought the woman whose name I learned was Anna, and who was sitting on the pushcart was just too trusting by not counting the money that I gave her for the items that I chose from among her “buraot” items, until she told me that her right eye can barely see while her left eye was totally useless. Her sight had been defective since she was a girl. While growing up, she was desperate and a loner because of her deficiency until she met her husband who took good care of her.
Anna and her husband had been selling junk items for more than five years. They would spread their items on a piece of tarpaulin as early as six in the morning along the old railroad track now covered with pavement as early as six in the morning, just when the vegetable wholesalers are packing up. An hour later they would transfer to the corner of the Sto. Cristo St. where I found her. With their four children in tow, her husband would leave her to clean their other “buraot” items in the railroad track.
She smilingly told me that she and her husband have been setting aside money for their children from the meager daily earnings. Just like most of the hardworking scavengers of Divisoria, they live on the pushcart…or rather, beside their pushcart that are heaped with their junks at the end of the day. Their children are aged nine, seven, four and three years. Just before noon, she told me that they, already with lunch bought from a makeshift sidewalk eatery, would join her.
Our amiable conversation was cut short by a sudden and steady drizzle. I had to help Anna gather her items on their pushcart and cover them with two pieces of tarp that I brought with me, intended to be given to the vendors like her. We stayed on the covered sidewalk, and it was at this time that Anna got worried for her husband and children. Not long afterward, a guy carrying two children, and two girls huffily came running and joined us.
As the pushcart was securely covered, I invited Anna and her family to the Jollibee outlet a few steps away. The eldest girl jumped and gleefully shouted when she heard the name. When we entered, other customers threw us inquisitive stares as the husband of Anna and the kids were dripping wet. It was their first time to enter the establishment and even taste its cheapest Yummy sandwich, but for such a happy occasion, I ordered the regular burger and spaghetti for each of them. While they were enjoying their sandwich, spaghetti, and Coke, they strike a picture of a happy family…of contentment, a far cry from many families that are virtually swimming in affluence, yet, not satisfied a bit. As a practice, I did not take their picture while enjoying their Jollibee meal, for I do not want the photo opportunity to come out as one done in exchange for something. So as not to instigate Anna and her husband to ask questions about me, I stopped asking more questions about their life….that way, I was happy not to be asked for my name, though, before we parted ways, I told them that the snacks were courtesy of a certain “Perla”. I was resolved, however, to see them again.
The Indefatigable Esperanza (Inday) Hilado
…friend, sister, mother, secretary, Sales Executive
By Apolinario Villalobos
For most people who know her, she was “Inday”, although, her other nickname was “Pancing”. She was a centenarian, having reached the age of 100 years last July 22, 2015, for which she was honored with a certificate given by the Quezon City government. She died peacefully just when 2015 was bidding 2016 goodbye, particularly on January 14, at exactly, 11:15 AM. The tragic information that I received came from Gel Lagman and Mona Caburian-Pecson, former colleagues in Philippine Airlines.
Inday came from the well-to-do clans of Fontanilla and Hilado of Negros Occidental in the Visayas region of the Philippines. Her parents were Paz Fontanillla and Ignacio Hilado, and she came third in a brood of seven, such as, Clarita, Florita, Hermenia, Gloria, Enrique and Godofredo. Inday chose to stay single her whole life.
According to Tessie, Inday’s niece, who at 74, looks more like a little more than 50, she immediately came home when informed about the demise of her aunt, as she knew that with her were only her trusted caretakers, Rudy Lopez and his wife, Muding (Modesta). Rudy was her loyal driver since 1975, and got married in 1992 to Muding who in no time treated the former like her own mother. Since the first day of her arrival, Tessie practically did everything with the help of her assistants that she brought from America, as well as, Rudy and Muding.
My fondest memory of Inday was our working together as part of the International Sales-Philippines (ISP) Team of Philippine Airlines (PAL) based at the S&L Building along Roxas Boulevard, in Ermita, Manila. We were under Rene Ocampo and later, Archie Lacson, as the Regional Vice-President of the Philippines and Guam Region. However, due to our well-defined function as members of the Sales Team, we were directly under Dave Lim, Assistant Vice-President of the ISP. Inday was handling the special account of manning agencies for seafarers and despite her age, being the most senior in the team, she proved to be just very effective. She reported to the office before eight in the morning, prepared her itinerary for the day and persistently made follow ups on previously requested bookings for her clients. I also used to help her with her weekly and monthly sales reports by typing them for her. She even stayed late when there were social functions to fete our clients, particularly, the travel agents and manning agencies.
The job of Inday was very critical as PAL fares were comparably higher than those offered by the other airlines for the seafaring segment of the airline industry. But motherly insistence and affectionate cajoling of travel agents worked almost all the time. To show her gratitude to her clients, during Christmas she would give them her own personally-purchased gifts, aside from the standard “give-away” items from our office that included calendars. Being in-charge of the Region’s administration, I would give her extra calendars and “give-away” items.
We were close to each other, such that we sat side by side during most of our Monday Sales Meeting. It was this literal closeness that gave her the opportunity to offer me her share of snacks served during the meeting. She was also very conscious about her health, as she ate only small portions of food during mealtime at the canteen. One time, however, during a party, I admonished her for eating plenty of “lechon” (roasted pig).
A terpsichorean in her own right, she would sashay with graceful cha-cha and tango moves around the dance floor during our parties. She admitted to me though, that she was really fond of ballroom dancing, and even confided the information about the pre-war public dances that she attended at Luneta (Rizal Park) every December, when she was young. Her love for life could have given her the vigor that kept her going even at an age beyond seventy which was the last time I saw her when I left Philippine Airlines.
Inday may no longer be around, but she left a legacy founded on love, as well as, diligence and dedication to job. She was unquestionably unselfish and indefatigable in many ways. She also proved that goodwill indeed works, as her staying “single” did not deprive her of families because of her altruistic ways. She had her colleagues in PAL, and who gave her love in return for her motherly and sisterly affection….they, who have become her family until she left the company. Rudy Kong whom she served with utmost loyalty as secretary in PAL, took her in as part of his own company when she finally left the airline. She also had Rudy Lopez, her loyal driver, and his wife, Muding, who stood by her side till she drew her last breathe. She loved them all, and they all loved her… and, just as what the popular adage says… love begets love.
Ang Malaking Puso ni Baby Eugenio
…may karinderya sa Fort Santiago (Intramuros)
Ni Apolinario Villalobos
Sa unang tingin, aakalaing suplada si Baby dahil tisayin ang mukha at halos hindi ngumingiti, subalit kapag nakausap na ay saka pa lang makikita ang tunay niyang pagkatao – malumanay magsalita at hindi man ngumingiti ng todo ay madadama sa kanyang pananalita ang kababaan ng loob.
Nang umagang napasyal ako sa Fort Santiago, napadaan muna ako sa kanyang karinderya sa gate ng parking lot at habang nagkakape ako ay biglang napunta ang usapan namin tungkol sa buhay, lalo na ang kanyang mga karanasan sa pagpalipat-lipat ng puwesto. Ayon sa kanya, dati ay isa siyang typical na sidewalk vendor dahil nagtitinda siya sa mga maluluwag na puwesto tulad ng nasa likod ng Immigration Bureau, Ancar Building, gilid ng Jollibee at UPL Building, hanggang sa natiyempuhan niya ang puwesto sa gate ng parking lot ng Fort Santiago. Nalula ako nang sabihin niyang 46,000 pesos ang upa niya sa isang buwan sa puwesto. Upang makahabol sa bayarin, maliban sa pagluluto ng mga ulam, tsitserya, kape, soft drinks, at biscuit, ay pinangasiwaan na rin niya ang pag-asikaso sa parking lot.
Habang tinutulungan siya ng hipag niyang si Bing sa pagluluto at pagsisilbi sa mga customer, tumutulong naman si Arbi na anak ni Bing sa pag-asikaso sa parking lot. Pero kapag kasagsagan na ng pagsilbi ng pagkain at iba pang mga gawain sa karinderya ay saka naglalabasan ang iba pang umaalalay kay Baby.
Mabuti na lang at medyo nakuha ko ang kalooban at tiwala ni Baby kaya maluwag siyang nagkuwento tungkol sa buhay niya. Ang asawa na dati ay nagtatrabaho sa National Treasury, ngayon ay nagpapahinga na lang sa bahay dahil humina ang katawan at nagpapa-dialysis isang beses isang linggo. Sa kabuuhan, dalawampu’t apat ang nasa kalinga ni Baby – mga tinutulungan niya at bilang ganti ay tumutulong din sa kanya. Anim dati ang anak niya, subalit namatay ang panganay na kambal, kaya ang natira ay apat.
Labing-siyam na taong gulang si Baby ng mag-asawa. Tubong Masantol, Pampanga, siya ay nakipagsapalaran sa Maynila hanggang sa magkaroon ng pamilya. Ang nakakabilib ay ang ibinahagi niya sa aking kuwento tungkol sa mga taga-ibang probinsiyang nakipagsapalaran sa Maynila na ang iba ay mga seafarer na umistambay habang naghihintay ng tawag mula sa inaaplayang manning agency para sumakay sa barko, at kanyang kinalinga. Sa Intramuros ay marami ang ganitong mga nakikipagsapalaran sa Maynila dahil hindi kalayuan sa Fort Santiago ay ang opisina ng union nila. Marami ring mga manning agencies ng seafarers sa loob ng Intramuros. Upang makalibre sa tirahan at pagkain ay tumutulong-tulong sila sa karinderya, hanggang sa sila ay makasakay ng barko. Ang ibang seafarers na galing sa probinsiya ay napansin kong umiistambay naman sa Luneta o di kaya ay sa isang lugar na itinalaga sa kanila, sa labas ng National Library of the Philippines.
Ano pa nga ba at ang karinderya ni Baby ay mistulang “halfway home” o “bahay-kalinga” ng mga probinsiyanong seafarers. Hindi na maalala ni Baby kung ilan na ang kanyang natulungan na ang ibang nakakaalala sa kanyang kabutihan ay bumabalik upang magpasalamat, subalit ang iba naman ay tuluyang nakalimot sa minsan ay tinirhan nilang karinderya sa Fort Santiago. Nangyari ang ganitong pagkakawanggawa sa loob ng limang taon hanggang ngayon, sapul nang siya ay mapapuwesto sa bukana ng Fort Santiago.
Para kay Baby, na ngayon ay 58 taong gulang, pangkaraniwan na sa kanya ang pag-alalay sa kapwa o maging maluwag sa kanilang pangangailangan. Napatunayan ko ito nang biglang may lumapit sa kanya upang magtanong kung pwede silang kumain sa karinderya subalit hindi bibili ng pagkain dahil may baon sila. Walang patumpik-tumpik na pumayag si Baby, kahit pa sinabi ng nagpaalam na dalawampu sila. Ibig sabihin ay gagamitin nila lahat ng mesa at silya, kaya walang magagamit ang mga kostumer. Pero bale-wala kay Baby ang lahat…okey pa rin sa kanya. Mabuti na lang at napansin ng hipag niya na ang porma ng grupo ay parang sasali sa programa para kay Jose Rizal dahil nang araw na yon, December 30, ay paggunita ng kanyang kamatayan, kaya iminungkahi niya sa lider ng grupo na upang hindi sila mahirapan ay sa piknikan, sa loob na mismo ng Fort Santiago sila kumain dahil mas presko at marami ring mesa at upuan, at ang lalong mahalaga ay ilang hakbang na lang sila sa lugar na pagdadausan ng programa kung saan sila ay kasali.
Ibinahagi ni Baby na hindi man siya mayaman sa pera, ay mayaman naman siya sa pakisama. Natutuwa na siya sa sitwasyon niyang ganoon. Mahalaga sa kanya ang pagtulong sa kapwa bilang pasasalamat sa Diyos dahil sa ibinigay sa kanyang mga biyaya. Nakapagpundar na silang mag-asawa ng isang bahay na katamtaman lang ang laki sa Molino, Bacoor City (Cavite).
Jaime Mayor
…honest kutsero of Luneta
By Apolinario B Villalobos
At dawn, from his humble home in Caloocan
He diligently pedals his way to Luneta
The same he does when he goes home at night
But all these he does with unpretentious delight.
In Luneta, for years, he worked as kutsero
Guiding his tame horse, he fondly calls Rapido
Both of them braving the rain and searing sun
Even pangs of hunger as best as they can.
A typical Filipino, this guy – Jaime Mayor
For earning honestly, he could not ask for more
With perpetual smile on his sun-burned face
He and Rapido, in Luneta, strollers can’t miss.
One day, his honesty was put to a test
When a purse was left behind by a tourist
Whom he pursued just before she was gone
And who was amazed by such an honest man.
Tightly he was hugged and praised to heavens
In a language that sounded strange to him
But just the same, these he took in stride
Though, his appreciation, he could not hide.
He said, he is proud to be a Filipino
And proud that he lives in a beautiful country
His modest knowledge of English, then…
Is always ended with –
“It’s more fun to be in the Philippines”!
(Jaime Mayor is a driver (kutsero) of a horse-driven rig (kalesa) in Luneta (Rizal Park) of Manila. His average daily earning is Php200.00. This is carefully budgeted to suffice for the needs of his wife and four children. One day he drove around the park, four French ladies, one of whom left her purse in the back seat of the rig. After finding it, he took time in looking for the group. The ladies were surprised as they were not aware that one of them left her purse in the rig. The amazed owner of the purse gave him a tight hug. On September 13, 2012, the Rizal Park administration gave him a plaque of appreciation.
After three years, I finally met Jaime Mayor. On December 27, 2015, a Sunday, while I was gathering materials for blogging, I happened to talk to a rig driver if he knew Mr. Mayor. He nonchalantly pointed to the rig that just passed by. I practically ran after the rig up to its unloading station where he obliged some photo opportunities.
Mr. Mayor is among the rig drivers of Castillan Carriage and Tour Sevices which is based at Fort Santiago. According to Mr. Herson Magtalas, Checker/Operations Coordinator of the said agency, despite the popularity of Mr. Mayor, he remained humble as the nationwide recognition given him did not affect him a bit. He is still the same guy whom they knew – unassuming, hardworking and a man of few words. Mr. Magtalas added that the former Department of Tourism, Mr. Gordon gave him profuse praises, and the same recognition was followed by other government officials. He was also given a spot in a commercial, the earning from which helped his family a lot.)
penpowersong 