Huwag Maliitin…

Huwag Maliitin…

Ni Apolinario Villalobos

 

…ang mga magsasaka –

sila na paglaruan man ng panahon

sa kagipita’y pilit pa ring umaahon.

 

…ang mga mangingisda –

sila na sa gitna ng galit′ na daluyong

at hagupit ng habagat ay ‘di uurong.

 

…ang mga tindera’t tindero-

sila na umula’t umaraw, nagsisikap

kaya’t kakambal na yata  ang hirap.

 

…ang mga panadero –

sila na tigmak ng pawis sa pagmasa

upang may pan de sal tuwing umaga.

 

…ang mga drayber –

silang ang simpleng hawak sa manibela

katumbas ay biyahe na walang sakuna.

 

…ang mga dyanitor –

sila na bawa’t palis ng hawak na walis

ay hinahangad nating paligid na malinis.

 

…ang mga mesendyer –

silang masigasig, sumasagasa sa ula’t init

‘Di rin alintana ang bagyong humahagupit.

 

…ang mga tagalinis ng kalsada –

sila na ang iba’y mga senyor nguni’t maliksi

daig ang ibang kabataang tamad, walang silbi.

 

…ang mga basurero –

sila na hindi alintana ang alingasaw ng basura

mapalinis lang ang paligid, lalo pang gumanda.

 

…ang mga titser –

sila na halos lahat  gagawin para sa mga kabataan

kaya sarili mang pera, handang ibili ng kagamitan.

 

(sa susunod na ang iba pang tribute…)

 

Daniel Dejapin…batang Ermita

Daniel
…batang Ermita
(para kay Daniel Dejapin)
Ni Apolinario Villalobos

Batang kalye kung ituring ng iba
Subali’t panglalait, ‘di niya alintana
Ang nasa isip ay kung paanong mabuhay
At matupad ang pangarap na siya’y magtagumpay.

Ni hindi naisip, gumawa ng masama
Dahil panlalamang ‘to ng kanyang kapwa
Payak na pangarap, sa kanya’y gumagabay
Tumulong sa iba, kapag siya nama’y magtagumpay.

Nagtitiis sa init ng araw at lamig ng ulan
Kailanga’y magsikap at walang nasasandalan
Kaya’t sa Roxas Boulevard, abutin man ng gabi
Nagtinda ng sigarilyo at kung anu-anong mga kendi.

Talagang ang Diyos ay mabait, mapagmahal
Sa mga taong nagsisikap, matatag at marangal
Kaya sa katulad ni Daniel na ang kalooba’y busilak
Isang pagkakatao’y kanyang ibinigay, ito’y ‘di hamak.

Libreng pag-aaral sa Alemanya’y natanggap niya
Pagsisimula upang matamo’ng kanyang mga adhika
Sana ang kuwento ng buhay ni Daniel, maging inspirasyon –
Maging gabay ng iba na hangad ay maganda ring pagkakataon.

Dahil Sa TubaW

Dahil Sa Tubaw

Ni Apolinario Villalobos

 

Noong makapasa ako sa training ng PAL pinadala agad ako sa Tablas station (Romblon) para punan ang bakanteng pwesto. Dahil nasanay na akong gumamit ng tubaw (Muslim head covering/kerchief), nagsuot pa rin ako nito papunta sa Manila Domestic Airport. Sa pilahan ng check-in counter, and sinundan ko ay isang babae na napansin kong namutla nang lumingon sa akin. Inisip ko na lang na baka excited siyang sumakay ng eroplano kaya namumutla. Pagkatapos niyang mag-check in, tiningnan pa rin ako bago siya naghanap ng mauupuan. Lalo siyang namutla nang pagkatapos kong mag-check in ay sa nag-iisang bakanteng upuan sa tabi niya ako umupo. Siksikan ang mga tao sa pre-departure area kaya no choice siya kundi umupo na lang, subali’t panay ang buntong-hininga. Sa kamalasan niya, sa likod niya ako sa pilahan naman nang tawagin ang mga pasahero upang sumakay sa eroplano.

 

Pagdating sa Tugdan airport ng Tablas, halos nasa likod niya rin ako sa pagpasok sa terminal, hinanap ko agad ang office ng supervisor upang mag-report. Nandoon din ang babae at dinig ko ang sinabi sa supervisor na, “Bien, may pasahero kayong Moro, ninenerbiyos ako… at baka….”hindi pa siya tapos magsalita, sinenyasan siya ng kausap niya upang lumingon at halos himatayin nang makita ako na nakangiti ng ubod tamis! Hindi siya nagpaalam dahil sa hiya at dali-daling umalis.

 

Nagpakilala ako sa supervisor, si Mr. Bien Alvaro at ibinigay ang letter of introduction galing sa head office. Winelkam niya ako at nahalata kong tipid ang mga salita niya. Nang ma-dispatch na ang flight, ipinakilala niya ako sa iba pang mga tauhan sa airport. Kinagabihan, pinatawag niya kaming mga regular staff at naglabas ng bote ng alak. Nagulat ang mga kasama ko dahil alam nilang hindi umiinom ang supervisor, lalo na at kilalang Protestant minister din. Pang-welcome naman daw sa akin kaya okey lang. Nagpasaring ang iba kong kasama na first time niya daw ginawa yon, dahil yong iba, wala namang pa-welcome. Sa kalagitnaan ng “party”, sabi ni Mr. Alvarao, “Bot, pakiusap lang, baka pwedeng huwag ka nang magsuot ng tubaw”. Ayon….! Kaya pala. Kaya sabi ko walang problema dahil wala namang masyadong alikabok sa lugar pwera lang kung pupunta sa airport mula sa ticket office.

 

Maliit ang mga bayan kung saan nag-opisina ang PAL. Ang inabutan ko ay ang nasa Alcantara, at ilang buwan ang nakalipas inilipat ang opisina sa Looc. Sa pangalawang araw ko sa Alcantara, sinubukan kong pumunta sa palengke pagkatapos ng flight upang “mag-explore”. Tinginan ang mga tao, iilan lang naman. Nang magmiryenda ako sa isang karinderya, hindi nakatiis ang may-ari at tinanong ako kung ako yong Moro na bagong empleyado ng PAL. Sabi ko na lang, “oo, ako yong mabait na Moro…sino ang may sabi sa yo?” Sinabi niya ang pangalan ng babaeng nakasakay ko sa eroplano. Kalat na pala ang balita…nagkaroon ng Moro sa lugar nila. Naging best friend ko ang may-ari ng karinderya, kaya tuwing kakain ako ng  paborito kong “tilik” o yong mahal kung kainin sa Japanese restaurant na sea urchin roe, ay halos umapaw ang platito.

 

Sa kapapasyal ko naman sa tabing dagat, madalas kong madaanan ang isang grupo ng matatanda na nag-iinuman ng tuba. Sa umpisa tinginan lang muna, subali’t sa kalaunan, inimbita na rin nila ako. Mga retirees pala sila, ang isa judge, ang isa doctor, ang isa ay tiyuhin ni Dorothy Joy na artistang kasabay ni Nora Aunor. Doon ko nalaman na kilala pala nila si Daisy Romualdez, artista rin kasabay naman nina Susan Roces at Amalia Fuentes, at taga- Sta. Fe na hindi kalayuang bayan. Kapatid ni Daisy Romualdez si Blanca Gomez na kasabay naman ni Rosemarie Sonora. At, kainuman ko ang tiyuhin nila! May hindi nakatiis sa kanila at nagtanong na, “ikaw ba yong naka-turban na sabi nila?” Obviously, nahiya siyang magbanggit ng “Moro”. Inulit ko na naman ang pagsang-ayon. Nakilala at naging kaibigan ko si Daisy Romualdez noong na-assign ako sa Manila dahil barkada siya ng boss kong si Archie Lacson. Pinapasyalan si Mr. Lacson ng magkabarkada na Amalia Fuentes at Daisy Romualdez, kung minsan kasama si Alma Moreno.

 

Mga ilang buwan ang lumipas, dahil pinilit kong matutuhan ng dialect nila, naging matatas ako, kaya marami sa kanila ang natuwa, pati na ang ilang mga estudyante sa Looc National High School na naging kaibigan ko. Nang magdaos ng convocation sa school nila, inimbita akong maging guest speaker. Nagpakita ako ng gilas sa pagsalita gamit ang dialect nila. Sa katatasan kong magsalita ng Loocnon, meron nang ayaw maniwala na hindi ako taga-roon, lalo na at may kamukha pa raw ako! Biniro ako ng supervisor namin na kung ilang taon na daw siya sa Tablas, maski sa maliit na umpukan hindi siya naimbitang magsalita, pero ako na ilang buwan pa lang dumating, sa national high school pa naimbitahan. Sabi ko na lang, ini-promote ko ang mga flights ng PAL. Okey rin pala ang pagkaimbita sa akin dahil kainitan noon ng information campaign ng PAL para makilala sa mga probinsiya.

 

Dahil sa tubaw, nakilala ko ang kinikilalang pamilya Solidum  na ang isa sa magkakapatid noong panahon na yon ay gobernador ng Romblon. Naging close ako sa kanila lalo na sa kanyang misis na kung tawagin ko ay “Tiya Nene”. Si Yvone Solidum na pamangkin nila ay ang kauna-unahang “Miss Aviation”, isang beauty title na noon ay kahanay ng “Miss Caltex” at “Miss Philippines”, ay naging kaibigan ko rin.

 

Kalaunan, ang babaeng nataranta at ninerbiyos nang unang makita ako sa Manila Domestic Airport ay naging foster mother ko si Mrs. Nena Gacura, ang asawa niya, foster father ko naman at kapatid ang turing sa akin ng mga anak. Subali’t ang talagang original na “adopted”  ng pamilya na mga taga-PAL ay ang mga dinatnan ko na doon na sina Celso Dapo, Sonny Santiago at Oswald Alamo.

 

Nang dahil sa tubaw, nagkaroon ako ng foster family sa Romblon, nakapagsalita bilang guest speaker sa isang convocation ng Looc National High Schook, naging barkada ng mga retirees na ang paboritong pulutan sa tuba ay nilagang kamote, napainom ang dating hindi umiinom na supervisor namin, nakilala ang kauna-unahang Miss Aviation na si Yvonne Solidum….at palaging busog sa “tilik” o sea urchin roe!

 

 

 

Mga Adventure sa Manila

Mga Adventure sa Manila

Ni Apolinario Villalobos

 

Nang una akong tumapak sa Manila ay nang dumating ako galing sa Davao kasama ang iba pang mga aplikante na magti-training sa PAL. Escort namin ang namayapa nang si Bud Aseoche. Kasama ko sa grupo sina Abet Yu, Boy Asistido, Rey Porras, at Fred Derequito. Hilong-hilo ako paglapag ng eroplano sa airport – culture shock! Diretso kami sa boarding house sa Baclaran, malapit sa Airport Road na namumutiktik ng mga beer house.

 

Dahil tinipid ko ang training allowance, hindi ako namasyal tuwing weekend na walang pasok sa training center. Isang beses dahil sa tindi ng hatak ng adventure, sinubukan kong lumabas ng boarding house at sumakay ng DM Transit. Namangha ako dahil noon pa lang ako nakakita ng “konduktor” ng bus na babae. Animo karton sa pagkatigas ang uniporme dahil sa almirol. Panay lang ang tingin ko sa labas bintana – window tripping. Nang lumapit ang konduktora, nagbayad ako. Ilang beses din siyang lumapit…panay din ang bayad ko, tatlong beses! Yon pala, ang paglapit niya ay para lang makita ang tiket ko kaya nakalahad ang kamay niya, subali’t dahil di ko alam, hindi ko pinapakita ang tiket, at bayad lang ako ng bayad, tanggap naman siya ng tanggap!

 

Narinig ko sa kwentuhan ang Avenida, maganda raw. Sinubukan ko ring puntahan. Sa kalalakad ko, nakarating ako sa Ongpin St. na bahagi na pala ng Chinatown. Namangha uli ako. May nakahalata yatang manggagantso, nilapitan ako sabay pakita ng isang retrato – maganda ang babae, tsinita. Tanong niya kung type ko raw. Dahil kabado ako, tumanggi ako, pero sa kapipilit niya at curiosity ko na rin, sumama ako. Malayo ang nilakad namin bago makarating sa Trinidad St.,  na kahanay pa rin ng Avenida pero malayo na sa sentro. Sabi ng bugaw, pahinga daw muna sa kwarto, sabay turo ng pinto. Dahil napagod ako, tumuloy na ako at humiga sa kama, pero hindi ko binuksan ang ilaw. Maya-maya pa may pumasok, malakas ang amoy ng pabango, lumapit at minasa-masahe ako. Bandang huli, pumayag ako sa sandaling masahe. Pilit niyang sinasabit ang pantalon ko sa isang bahagi ng dingding pero hindi ako pumayag kaya itinabi ko sa unan. Nang umabot sa puntong may nasalat ako sa kanya, nagalit ako at nasipa ko siya. Bumalandra siya sa dingding at sabay noon, may nabuksang butas na ang takip ay umiikot pala! Nataranta din ang “babae” at lumabas ng kwarto, ni hindi ko nakita ang mukha dahil madilim sa kwarto.  

 

Nagmura ako kunwari habang nagsusuot ng pantalon, t-shirt, at sapatos. Ang brief at medyas ibinulsa ko na lang dahil hahabulin ko nga ang “kaguwang”.  Hinanap ko rin ang bugaw na tumakbo palang palabas ng maliit na bahay. Susundan ko sana subali’t nakita kong pagdating sa kanto, may apat na siyang kasama, kaya ako naman ang nagmadaling umalis at pumunta agad sa bus stop. Nang may dumaan, sakay agad ako nang hindi man lang nagtanong kung saan papunta ang bus. Nakahalata yata ang konduktor na bagong salta ako kaya siya na ang nagbanggit ng mga lugar na pwedeng babaan. Pinili ko ang Luneta. Dahil sa naghalong niyerbiyos at pagod, bumili ako ng softdrink sa isang kiosk, habang tinitingnan ako ng mga tao. Naawa yata ang tindero, sabi sa akin, “sir, baligtad ho ang t-shirt nyo…”. Noon  ko pa lang naalala na hindi ko rin naisuot ang medyas at brief ko. Sa comfort room ng Luneta na rin ako nag-ayos ng sarili upang magmukhang disente uli. Nagpasalamat ako sa pangyayari dahil narating ko ang Luneta for the first time. Three weeks after, may nabasa ako sa diyaryo, reklamo ng lalaki na doon din dinala pero nadukutan dahil pumayag siyang isabit ang pantaloon niya sa dingding na may butas pala! Ang nagmasahe, bakla…kaya pala may nasalat ako noon.

 

Hindi pa rin ako nadala. Quiapo naman ang sunod kong pinuntahan. Madaling puntahan dahil sa landmark na malaking simbahang Katoliko. Habang naglalakad ako, may lumapit sa aking may dalang nakarolyo….pabulong na sinabing bold magazines daw. Buy one take one daw at nakabalot na. Mura kaya binili ko subali’t nang bubuksan ko para tingnan, sabi ng nagbenta sa bahay ko na lang daw buksan at baka mahuli kami ng pulis, bawal kasi. Sa boarding house, nang buksan ko, para akong pinagsakluban ng langit dahil ang nakabalot pala ay dalawang issue ng Liwayway. Akala ko ay Playboy man lang o Penthouse na pwede ko ring  i-share  sa mga kasama ko.

 

Dahil sa mga adventure na yon, nabawasan ang pinaka-iingatan at tinitipid kong allowance. Pero okey lang. Inisip ko na lang na para akong nagbayad sa isang tour guide….

 

 

 

Globalization…Dead-end for the Filipino Nationalism?

Globalization…dead-end for the

Filipino Nationalism?

By Apolinario Villalobos

 

The country had its first taste of “globalization” with the Open-Skies Policy that opened the so-called gates of the country’s aviation industry to the rest of players from all over the world. When before, negotiations were almost next to impossible due to red tapes, the policy changed all those in favor of the players to be able to enter the Philippine skies with a breeze. Small domestic airlines mushroomed with one emerging to be the stiffest rival of Philippine Airlines, touted to be the country’s flag carrier. Domestic and international fares plunged due to cutthroat competition.

 

The government was hopeful that tourist arrival would triple or even quadruple, yet, for the several years after the aviation industry was globalized, the country did not beat Thailand and Indonesia, even surprisingly, Malaysia in terms of inbound tourism. Room occupancy of hotels did not improve much as expected.

 

Government properties were privatized even Fort Bonifacio viewed by some government officials as a liability, for conversion into a modern business center in line with globalization, with the proceeds supposedly to be used in the modernization of the Armed Forces. But, according to observers, whatever procurements being made now for the said purpose are done with the use of borrowed funds. There was an attempt to auction off to investors from Malaysia, the Manila Hotel, one of the important historical landmarks of the country, but fortunately, checked just in time. There was a rush for other auctions – National Steel to Chinese and Malaysians, Petron to the Saudis, Subic to the Taiwanese.  Globalization, indeed!

 

Condominiums mushroomed but due to their prohibitive prices, only foreign traders are able to buy units. It seems that these structures were built in expectation of the influx of medium scale foreign business investors from Hongkong, South Korea and China. Malls are practically full of them manning their stores with the help of Filipino sales clerks. Even conglomerates that develop these socialized facilities are never without foreign incorporators.

 

The country has been tied to the provisions of the globalized commerce. All doors of the country have been opened wide. The vulnerability of the country has been exposed and this is what China, the most interested country saw – the weaknesses of the country hinged on the squabbles that caused the turmoil after the toppling of the Marcos dictatorship. Those who took over proved to be far from being satisfactory in regaining even just a bit of respectability for the country. The government continually reeked with corruption. Even the image of the so-called People Power that inspired other countries, is slowly melting!

 

Observers jokingly say that while during the time of Marcos, only one was corrupt, today, practically government people can always find an excuse to filch money not only from the government coffers but directly from their countrymen and foreign investors.  Opportunity for corruption has proliferated. Even janitors and messengers in some government agencies are found to own expensive cars and houses in exclusive subdivisions!

 

A sane Filipino will never understand how the government could insist that globalization has brought progress to the country because of the influx of investors. Common sense dictates that these foreign investors came for selfish motive – to“earn” revenue out of their short-term investments such as assembly factories and call centers that can be uprooted and transferred to safer countries anytime where labor is cheap in case of problems. And, their profits are deposited, where else, but in banks in their home countries. The poor Filipino employees are on contract – five months, very few lucky to be on renewable basis, hence, paid pittance wages, not even enough for a family of three or four. In other words, the globalization did nothing to check the ever ascending unemployment rate because, what the country experiences today is a short-term and seasonal employment trend. Simply said, what we have now is an “on and off” phenomenon of survival due to short term and seasonal employment. Simply translated, it is like saying, “we eat now, tomorrow we don’t…. we eat now, tomorrow we don’t…..”

 

What the country also needs to develop are the countryside – vast agricultural lands and its other natural resources. It is ironic that rice technicians from other Asian countries come to the Philippines to learn the rudiments of modern techniques in rice propagation at International Rice Research Institute (IRRI) in Laguna, after which they go back to their countries to put into practice what they have learned. At the end, their countries export rice to the Philippines!

 

Several times, the President mumbled praises on the Filipino labor force with global reliability. At home they are paid minimum wage, some even underpaid, and worst, on contract basis. In other countries, they are paid comparably high wages. But shall we stop there? What will happen if there will be a global slump in production due to inevitable reasons? These “modern heroes” will come home to become idle as there is no solid foundation for Philippine-based opportunities.

 

Globalization calls for efficiency as a very important tool to be competitive. Simply put, weaker and inefficient countries are at the mercy of stronger and efficient ones that became such due to their advanced high technological capabilities. We need not go far for this because by tradition, we have the so-called third world countries, a classification to which the Philippines belong. How can we then expect, to march towards progress if this is the case?

 

 

Ang Pahamak na “F” at “Sh”

Ang Pahamak na “F” at “Sh”

ni Apolinario Villalobos

 

Usapan ng dalawang estudyante na ang hilig ay tumambay sa computer shop:

 

#1:       Pare…huwag na nating iboto si Brenda bilang presidente ng Student Council.

 

#2:       Bakit?…teka, yon ba yong babae na akala mo palaging bagong galing sa parlor dahil palaging nakaalsa ang buhok, kaya nagmukha siyang may pugad sa ulo?…yong inglesira, pero hirap namang mag-pronounce ng “th”?

 

#1:       Oo, pare…yon nga. Wala ka kasi kahapon nang nag-room to room campaign, eh. Okey na sana ang pa-ingles-ingles niya na may halong tagalog, pati ang pagtalsik ng laway niya kung mag-pronounce ng “th”, pero ang sama pala ng tabas ng dila niya.

 

#2:       Bakit?

 

#1:       Aba’y tawagin ba naman niyang utot ang buong klase! At may isa pang masamang salita na binanggit! Nakakahiya talaga at nakakainis! Pinagmukha niya tayong tungaw!

 

#2:       Aba’y masama nga…ano ba ang sabi?

 

#1:       Ganito kasi ang isang bahagi ng speech: “I am fighting for our karapatan bilang mga students na matatalino nitong university. Lahat I will do for you…and I want you all to be fart of my struggle! I will work hard na makinig ang administration to give us mga bagong upuan so that everybody can shit comfortably.”

 

#2:       Aba’y masama nga! Tinawag tayong utot ng kanyang pagsisikap? Ano siya sinuswerte? Aba’y kung mapapa-utot siya sa pagsisikap, sarilinin na niya ang pagbuga ng kabantutan…maski pa sa buong campus! Huwag niya tayong idamay! At pati ang pagdumi natin…wala na siyang pakialam doon. Dapat i-petition siya upang ma-kick out sa school!

 

#1:       Tagilid pare…ang tatay ni Brenda, pinag-iingatan daw ang  taynga ng Presidente.

 

#2:       Ganoon kalapit ang tatay niya sa Presidente? Nakakabulong sa Presidente ng Pilipinas? Bakit anong trabaho niya?

 

#1:       Private barber ng Presidente, pare….private barber!

 

 

Tagilid nga! Para bang kalsada na maski diretso, kung marami namang malalalim na lubak dahil dinaya ang pagkagawa, kinurakot ang budget… ang mga tao ay talagang patagilid-gilid sa pagtahak nito.

 

Ang Mga Pahayag na Walang Laman

Ang Mga Pahayag Na Walang Laman

Ni Apolinario Villalobos

 

Ang mga “tau-tauhan” sa mga ahensiya ng gobyerno ay parang mga loro na nagdadaldal ng mga nagawa na daw nila – puro walang laman, puro memorized. Tulad ng Department of Education Culture and Sports (DECS) na nagsasabi na one is to one na daw ang mga libro para sa mga estudyante at wala na rin daw kakulangan ng mga upuan at silid-aralan. Ginagawa nilang tanga ang mga tao. Mismong mga guro na nga ang nagsasabing wala pa ring halos nabago sa mga problema. Baka ang tinutukoy ng DECS ay mga private schools.

 

Ang DSWD o Department of Social Welfare and Development, nagsasabi na maayos ang kalagayan ng mga evacuees. Akala siguro nitong ahensiya walang TV ang mga tao, eh, madalas ang pagpapakita ng kalunus-lunos pa ring kalagayan ng mga evacuees. May mga evacuees na ngang nagta-challenge sa mga taong-ahensiya na subukan din nilang tumira sa tent maski isang araw at isang gabi lang upang madanasan din nila ang parang pugon na init sa loob nito, na kung tag-ulan naman ay tinatagasan ng tubig-ulan kaya binabaha ang loob. Ang paborito namang paksa tungkol sa mga evacuation shelters, na pinipilit ng gobyerno na marami na daw ang nagawa, puro drawing lang din. Siguro ang tinutukoy nila na maraming nagawa na ay ang mga shelters ng mga Foundations ng mga TV stations at iba pang mga NGOs.

 

Ang katahimikan na pinipilit naman ng gobyerno sa pamamagitan ng kinauukulang ahensiya nito na may malaki nang pagbabago…awa ng Diyos, kabaligtaran ang nakikita at nadadanasan ng mga tao. Talamak pa rin ang holdapan. Para ring nagsasalita sa kawalan ang hepe ng pulisya sa pagsasabi na dapat ay “magronda” o maglibot ang mga nakatalagang pulis sa mga bahagi nila kung araw sa halip na mag-umpukan. Marami pa ring nakikitang umpukan ng mga pulis sa mga malililim na lugar sa halip na “magpakita” sa mga tao upang walang mag-isip na gumawa ng masama. Pati ang huweteng, balik piyesta ang pag-operate nito.

 

Ang mga taga-DTI o Department of Trade and Industry, parang mga sirang plakang paulit-ulit na nagsasabi na walang dapat ikabahala ang mga tao dahil hindi tataas ang mga presyo ng mga bilihin. Bulag siguro ang mga taong ito o hindi nagbabasa man lang diyaryo o nanonood ng TV. Kung nakakasigaw lang mga nilalabasan ng mga balita tungkol sa walang tigil na pagsirit ng mga presyo ng bilihin, siguro hindi na tayo magkakarinigan, dahil sa sobrang ingay. Ang nakakainis ay nagdagdag pa itong mga taga-ahensiya na kung sakali daw na may tumaas man, kusa rin daw itong bababa pagdating ng panahon. Sa ibang bansa pwedeng mangyari yan dahil walang manloloko sa kanila, pero sa Pilipinas, wala ni isang kalakal na ang presyo ay ibinaba. Ang nakakabahala ay ang presyo ng bigas na ang dating nagkakahalaga ng mahigit lang sa trenta pesos na magandang klase na, ngayon ay kwarenta’y singko na! Paanong makakaya yan ng manggagawang Pilipino na ang sweldo ay hindi nataasan ng kapani-paniwalang dagdag?

 

May kwento ang isa kong kumpare tungkol sa kapitbahay nila na maraming aso. Hindi daw palabati ang kapitbahay nila, masama ang ugali. Bugnutin at nangtataboy ng mga batang humihingi ng plastic na basura. Ang napansin niya, pati ang mga aso ay parang ganoon na rin ang ugali, pati na raw ang Persian cat nila, dahil may dumaan lang sa tapat nila, kahulan na ng kahulan daw ang mga ito, ang pusa naman ngiyaw ng ngiyaw. Kung may tumawag sa gate naman, dinadamba ng mga aso. Sa nabasa kong paliwanag tungkol dito, “nararamdaman” daw ng mga aso ang saloobin ng amo nila na nakikita sa mga kilos, nagagaya nila…ibig sabihin, kung anong ugali meron ang amo, ganoon na rin ang aso. Parang gusto kong isipin na may ganyang sitwasyon sa bansa natin. Kasi may amo na magaling magsalita sa English man o Tagalog, ang mga binibitawang salita puro magaganda sa pandinig, subali’t hanggang doon na lang dahil puro walang laman…bagay na ginagaya ng mga tau-tauhan niya na natuto na ring magsalita tulad niya.

 

 

Ang Mga Fund-Raising sa Ating Bansa

Ang Mga Fund-Raising

Sa Ating Bansa

Ni Apolinario Villalobos

 

Kung ating pansinin, ang mga pulitikong nasa poder ay may mga kamag-anak din na kung hindi cabinet secretary ay iba pang puwestong makapangyarihan. Ang ganitong sitwasyon ay hantarang bahagi ng tinatawag na web of political dynasty and corruption – parang bahay ng gagamba na maganda ang pagkakakahabi – matibay. Halimbawa na lang ang mga mayor o gobernador sa ibang probinsiya na may kamag-anak, first degree man o may konting kalayuan, sa mga nakaupo sa mga ahensiya ng gobyerno. Hindi kalaunan, sa pagtatapos ng term ng mga kamag-anak sa kanilang pwesto sa probinsiya, papalit ang mga kamag-anak na dating mga nasa ahensiya – na nakilala na rin, salamat sa pangulo na nagtalaga sa kanila.

 

Upang mapanatili ang paghawak- tuko sa mga pwesto ng mga ito, yong kailangang idaan sa botohan sa eleksyon, kailangan ng pondo. Kailangang magkaroon ng “fund raising”. Isa sa mga palaging binabanggit ng mga diyaryo kung bakit pinag-iinitan ng taga-administrasyon sina Jinggoy Estrada at Bong Revilla ay dahil sa ambisyon nilang maging president at bise-presidente sa darating nga eleksiyon. At kaya daw sila nasangkot sa pork barrel scam ay dahil nag-fund raising sila upang makalikom ng malaking halaga na magagamit sa pangangampanaya. At dahil hinaharangan sila sa plano nilang ito, ganoon na lang kung idiin sila sa kaso.

 

Makikita sa mahabang listahan ni Napoles ng mga “kliyente” niya na ang mga apilyedo ay mga pangalan ng mga kilalang pulitiko sa iba’t ibang probinsiya at bayan. Mga taong nagpapagawa kunwari ng mga project para sa mga tao subali’t siniguro na may malaki silang kikitain na hindi hamak. Ang hindi alam ng mga tao, halos barya lamang ang ginastos sa mga proyekto kung ihambing sa mga kinita ng mga opisyal na ito. Nariyan ang fly-over na tawiran ng mga tao sa isang maliit na bayan ng Mindanao, na hindi naman sana kailangan, mga naglipanang basketball court at multi-purpose halls na pinakamadaling gamitan ng padded na budget, mga livelihood seminar “daw”, at kung anu-ano pa. Masaya ang mga tao, akala nila mahal sila ng kanilang mga opisyal, yon pala kinakasangkapan lamang sila upang makapag- fund raising!

 

Sa ganitong isyu, hindi na makatotohanan ang patakaran ng COMELEC tungkol sa limitasyon sa gastos ng bawa’t kandidato tuwing eleksiyon. Pati na rin kasi ang halagang pambili ng boto ay kasama na rin sa budget ng mga kandidato. Saan naman sila kukuha ng panggastos? Eh, di kay tatay o nanay na nasa kongreso o senado, di kaya ay kay pinsan na may mahalagang pwesto sa gobyerno tutal siya rin naman ang papalit bilang mayor o gobernador pagdating ng panahon, o di kaya kay utol na isang pirma lang sa isang kontrata ay milyones na ang kita, uuwi rin sa probinsiya upang maging mayor o gobernador! Ang Napoles issue ay isa lamang patak ng tubig sa basong halos ay umaapaw na. Marami pang ibang pinagmumulan, na hanggang ngayon ay pinagtatakpan.

 

Nakapagtataka pa ba kung bakit hindi matutuldukan ang political dynasty at corruption sa ating bansa? Pati nga simbahang Katoliko at mga Obispo ay naambunan!

 

 

Ama, Ina, Anak…

Ama, Ina, Anak…

ni Apolinario Villalobos

 

Ama, haligi ng tahanan, na naging puhunan

ay dugo at pawis upang maitayo ito ng matatag;

Siya rin ang sa araw at gabi ay kumakayod

‘di makagulapay, kahi’t bumaluktot na ang likod.

 

Ina, kaagapay ng ama upang tahana’y sumaya

at lalo pang nagpapatatag nito sa lahat ng panahon;

Siyang ilaw sa lahat ng oras, nagpapaliwanag

upang walang matitisod, wala man lang mabasag.

 

Anak, bunga ng pagmamahalan ng ama’t ina

may sumpang hanggang kabilang buhay magsasama;

Bunga ng pagmamahalang lipos ng kabanalan

Na sa harap ng mga pagdududa’y hindi matatawaran.

Ang Kahabaan ng Buhay

Ang Kahabaan ng Buhay

Ni Apolinario Villalobos

 

Dalawang kasabihan ang alam ko tungkol sa kahabaan ng buhay, ang tungkol sa pusa na may siyam na buhay daw, at ang tungkol sa masamang damo na matagal daw mamatay. Nabanggit ko ito dahil sa mga pangyayari mula pa noong ako ay bata pa na nagdulot ng kapahamakan sa akin.

 

Noong ako ay wala pa sa gulang upang mag-aral, natumbahan ako ng bangko habang natutulog sa ilalim ng mesang kainan. Swak sa aking noo ang gilid ng bangko na nagpagising sa akin subali’t sandali lang ang sakit na naramdaman ko. Iyon nga lang naalimpungatan ako. Hanggang ngayon, may mababaw na gatla ang gitna ng aking noo. Nang minsan namang umakyat ako sa puno ng balimbing ng aming kapitbahay ang isang sangang nahawakan ko ay tuyo pala kaya ito ay naputol at ako ay nahulog, unang tumama ang aking likod kaya naudlot ang aking paghinga ng ilang sandali. Kinabukasan, bumitin akong patiwarik sa puno ng aming kaimito, nakaangkla lamang ang mga nakatiklop na paa sa sanga, dahil ginaya ko ang napanood kong flying trapeze sa karnabal. Nahulog ako, dibdib naman ang nauna.

 

Noong nasa grade 1 ako, sumama akong maligo sa isang maliit na “ilog” (actually, malalim at malaking irrigation canal ito). Hindi ako marunong lumangoy subali’t dahil may nakita akong ibang bata na naglalangoy-aso, naisip kong kaya ko rin kaya lumundag ako sa tubig, lampas tao pala at malakas pa ang agos. Habang inaanod ako, panay naman inom ko ng tubig, hindi makasigaw pero kumakaway, kaya kinawayan din ako ng iba. Mabuti na lang at sumabit ako sa mga nakalaylay na mga talahib na agad kong kinapitan. Sa bahay naman, lumusot ako sa sahig na kawayan ng aming batalan, diretso sa maburak na lupa. Naligo na lang ako at nang magtanungan kung bakit may butas ang batalan, hindi ako kumibo, maski pa sa akin sila nakatingin.

 

Noong minsang natulog ako na suot ang malaking shorts ng aking kuya, ginamitan ko ng imperdible ang garter upang mahigpitan ang baywang. Nagising ako bandang madaling araw dahil may naramdaman akong sakit sa aking tagiliran. Iyon pala, nakalas ang imperdible at bumaon ang talim sa buto ko sa balakang. Nabunot ko nga subali’t medyo may kahirapan. Nang tanungin ako kung bakit may dugo ang shorts kinabukasan, sinabi ko na lang na nasugatan ang baywang ko sa tindi ng kamot.

 

Noong na-assign ako sa Romblon nang pumasok ako sa PAL, ugali kong maligo sa dagat na ilang hakbang lang ang layo mula sa bahay na tinirhan naming mga empleyado. Isang hapong malalaki ang alon, pinilit ko pa ring lumangoy kaya natangay ako sa malayo. Mabuti na lang at may dumaang mangingisda kaya isinakay ako sa bangka niya at dinala sa tabi. Naging kainuman ko ng tuba ang mangingisda mula noon.

 

Nang inilipat ako sa Maynila mula sa Romblon, napatira ako sa Paraῆaque at dahil sa pakikisama ko, madalas akong makipag-inuman sa mga istambay. Isang beses nahaluan kami sa inuman ng isang makulit. Sa inis ko binigwasan ko siya pero dahil nakainom ako, hindi ko tinamaan ang gusto kong tamaan, mali pa ang porma ng kamao ko, kaya ang nangyari mata niya ang pumutok, lumubog naman ang dalawang “knuckle bones” ko, may pilay ako sa kamay at sumikip pa ang dibdib ko sa sobrang galit kaya itinakbo ako sa ospital. Mabuti daw nadala agad ako dahil heart attack pala ang inabot ko. Tumakas din ako mula sa ospital, kaya muntik na akong matanggal sa trabaho.

 

Nang magkaroon ako ng second hand na “beetle” (Volkswagen) na sasakyan, tatlo ang hindi magandang karanasan ko sa pagmaneho nito. Una ay nang masira ang daluyan ng langis patungo sa brake nito na ang tagas ay nagsimula pala pag-alis ko pa lang sa opisina hanggang umabot sa unang traffic light na tinigilan ko sa Roxas Boulevard. Mabuti na lang at nakita ng cigarette vendor kaya itinabi ko. Sumunod ay nang mabangga ako ng rumaragasang sasakyan mula sa isang intersection, at ang pangatlo ay nang lumipad ako sa ere at umikot ng dalawang beses bago lumapag sa maputik na palayan dahil sa pag-iwas sa trak na sumalubong sa akin, nag-overtake kasi siya sa sinusundan niyang kotse. Ang pangyayari ay nakita ng mga istambay at akala nila ay patay na ako. Sandaling black out ang nadanasan ko. Nakahawak pa rin ako sa manibela pero nakalas sa braso ko ang aking relo pati mga sapatos ko ay sa likod ng kotse ko na nakita. Inabot kong umiindayog pa ang rosary na bigay ni Celso Dapo, kasama ko sa trabaho, na binili niya sa Jerusalem noong pumunta siya doon. Ang rosary ay gawa sa olive wood, at ang isang “decade” nito ay sobra ng isang butil…na itinuring kong signos ng isa pang buhay para sa akin.

 

Sa isang lugar naman sa Cavite na ginawang relocation site ng mga naunang iskwater mula sa Tondo noong dekada otsenta, may isang grupo ng mga pamilya na madalas kong pasyalan dahil sa proyekto kong “goat dispersal”. Maaga pa umiinom na ang karamihan sa mga kalalakihan. May isang taong naging malapit sa akin at nagtapat na tagabili daw siya ng droga ng isang grupo, pero gusto na niyang magbago. Tinutukan ko siya at ang pamilya niya upang matulungan ng lubos. Ang hindi ko alam, markado na pala siya at balak nang itumba, kaya matagal siyang nawala upang magtago. Ang mali niya ay nang bumalik dahil may nagsabi sa kanya na makikipiyesta daw ako sa lugar nila. Ugali na kasi niyang ihatid ako sa hintayan ng jeep kapag ako ay pauwi na. Nang gabing iyon na ihahatid na niya ako, hinarang kami ng isang kotse na binabaan ng tatlong lalaking may mga mahahabang baril at kinaladkad siya upang ipasok sa nasabing kotse. Nang humarang ako, itinulak ako ng isa sa kanila sabay sabing sumunod na lang daw ako. Nang mahimasmasan ako sa pagkatulala, bumalik ako sa bahay na aking pinanggalingan, subalit iilang hakbang pa lang ang nagawa ko, may narinig na kong sunud-sunod na mga putok. Sabi nila, na-salvage daw ang kaibigan ko, nadamay siguro ako kung pinairal ko ang kakulitan ko.

 

Kasama ako sa grupong PAL Mountaineering Club. Noong umakyat kami sa Mt. Hibok-Hibok sa Camiguin, araw na Biyernes trese, gumulong ako sa mabatong dalisdis nito dahil nakipaghabulan ako sa mga kasama ko habang pababa na kami. Tumilapon ang kamerang dala ko, ang backpack at relo. Dalawang beses tumama ang ulo ko sa malalaking bato. Nahilo ako at matagal bago makatayo nang tumigil ako sa paggulong. May naramdaman akong kirot sa kaliwang bahagi ng ulo ko pero hindi ko pinansin dahil wala namang dugo. Ngayon, bumabalik ang kirot tuwing matindi ang init o kung makalog maski bahagya ang ulo ko.

 

Sa Quiapo, noong minsang mamasyal ako, may nadaanan akong nagkakagulong umpukan ng mga tao. Nag-uusyuso pala sa isang nagwawalang babae na may kutsilyo at halatang lasing. Nagsisisigaw at umiiyak dahil niloko daw siya ng isang lalaki, binuntis pa siya. Pati pulis hindi makalapit. Nang marinig ko siyang magmura sa Bisayang Cebuano, naisip kong kausapin siya sa dialect na yon, sumagot naman nguni’t pasigaw. Nang palagay ko ay nakukuha ko ang tiwala niya, nilapitan ko at sinubukang kunin ang kutsilyo, nguni’t matagal bago ibinigay, nag-amba pang ako ay sasaksakin. Nang naibigay na sa akin ang kutsilyo, niyakap ko siya at ipinasok sa isang malapit na restaurant upang kausapin. Halos hindi kami magkaintindihan dahil panay ang iyak niya, minumura pati ang Maynila. Hinuthutan kasi siya ng lalaki at kaya siya nandoon ay upang hulihin niya sa pinupuntahang babae, subali’t hindi niya inabutan. Nang may mabanggit siya tungkol sa balak niyang pag-uwi na lang, sinabi kong handa akong bigyan siya ng pamasahe at baon. Doon pa lang siya nahimasmasan. Inihatid ko siya sa boarding house niya sa Sampaloc at kinabukasan, maaga pa ay sinundo ko upang ihatid sa piyer upang sumakay sa barkong biyaheng patungo sa Cebu. Nagpasalamat ako sa boss kong inutangan ko ng pera.

 

Kung magbabalik-tanaw ako, malaki ang pasalamat ko na sa probinsiya ako nakapagtapos ng pag-aaral kahi’t nakapasa ako sa scholarship exam ng Mindanao State Univesity (MSU) sa Marawi Cit at UP-Diliman. May scholarship nga wala namang perang pang-allowance, kaya sa amin na ako nag-aral. Dahil sa ugali at mga prinsipyo ko, ngayon ko naisip na malamang hindi ako nakapagtapos ng kolehiyo at malamang napasama ako sa mga grupong makakaliwa kung sa MSU o UP ako nag-aral. At, malamang sa malamang….patay na ako at nakabaon sa walang tandang hukay sa dalisdis ng hindi matukoy na bundok.

 

Noong panahong patapos na ako ng kolehiyo at bago pa lang ibinaba ang Martial Law, pinatawag lahat ng mga estudyante sa plasa upang makinig sa paliwanag ng mayor tungkol sa layunin ni Marcos. Pagkatapos niyang magsalita, nagtanong siya kung mayroon sa hanay ng mga estudyanteng gustong ring magsalita, itinulak ako ng mga classmate ko sa stage. Habang nagsasalita ako, nasa tabi ko ang mayor at narinig ko ang tanong sa kanya ng kanyang bodyguard na: “ano mayor, desisyunan ko na ini? (ano mayor, dedesisyunan ko na ito?)”. Sabi ng mayor, huwag dahil kilala ko ang pamilya ng batang ito. Subali’t sandali lang may narinig nang mga putok mula sa hindi kalayuan. Mabuti na lang hinila ako ng mga classmate ko pababa ng stage. Nalaman namin, nanakot lang pala ang nagpaputok na isa sa mga bodyguard ng mayor.

 

Hindi pa rin ako nadala. Nang pumunta ang isang babaeng popular na makakaliwa sa amin, upang mangampanya laban sa Martial Law, “nakulong” siya at hindi makalabas sa dami ng checkpoints. Kinausap ako ng isang madre upang hingan ng tulong. Nakahanap ako ng jeep na masasakyan niya, awa ng Diyos, nakalusot siya sa dalawang checkpoints dahil may kasamang mga madre. Ako naman binuntutan mula noon ng MISG.

 

Napakarami pang gusot ang aking napasukan dahil sa katakawan ko sa adventure pero nagpapasalamat ako at nakakaya pa ng pising hawak ko. Kung minsan, hindi maintindihan ang buhay…